Boeken / Fictie

Worst onder het naziregime

recensie: Uwe Timm - De ontdekking van de curryworst

In Duitsland verschijnen steeds meer boeken waarin de Tweede Wereldoorlog in een nieuw, kritisch daglicht wordt gezet. De romans van Uwe Timm zijn hier een goed voorbeeld van. Na het succesvolle Mijn broer bijvoorbeeld laat Timm met zijn nieuwste boek De ontdekking van de curryworst wederom zijn licht schijnen over het Nazi-regime van Duitsland. Hij vertelt het verhaal van een levenslustige vrouw die aan het einde van de oorlog vecht tegen honger en eenzaamheid. Een zwaar onderwerp, desondanks is De ontdekking van de curryworst een luchtig boek, waarin de toevallige uitvinding van de curryworst centraal staat.

~

De verteller bezoekt in een bejaardentehuis een vrouw, Lena Brücker, die jarenlang een kraam in Hamburg had waar de ik-persoon en zijn vader altijd curryworst aten. De verteller is er van overtuigd dat deze mevrouw Brücker de ontdekster is van de curryworst. In antwoord op de vraag of dit klopt begint de vrouw te vertellen over de laatste weken van de Tweede Wereldoorlog. Haar verhaal gaat vooral over een marinier genaamd Bremer, die na een nacht met Lena besluit niet terug te keren naar het front en zichzelf daarmee tot deserteur maakt. Hij duikt onder in het huis van Lena Brücker en deze relatie leidt tot de ontdekking van de curryworst.

Folklore

Niet veel Nederlanders zullen het weten (ik had voorheen in ieder geval geen idee), maar in Duitsland is curryworst nagenoeg een traditioneel gerecht. Het ware verhaal van de curryworst begint in 1949, bij de Berlijnse snackbar-exploitante Herta Heuwer. De populariteit die de worst sindsdien heeft genoten leidde zelfs tot een curryworst-museum. Uwe Timm herschreef het levensverhaal van de worst en zette het relatief onbelangrijke geschiedenisfeit tegenover de wereldveranderende val van het nazi-regime. Dit contrast levert een boek op dat de lezer weet te vermaken, en tegelijkertijd een scherp beeld schetst van het verraad en verzet in het tegen armoede vechtende Hamburg van 1945. Timm laat op een simpele manier zien hoe de Duitsers langzaamaan beginnen met de opbouw van hun land; eerst onder de nazi’s, later onder leiding van de Britten.

Op bezoek bij oma

Bij het lezen van De ontdekking van de curryworst bekruipt je het gevoel dat je echt bij een oude vrouw op bezoek bent. Het personage Lena Brücker spreekt in korte zinnen en dit past perfect bij haar persoonlijkheid: bondig, rechtdoorzee en zonder poespas. Andere voordelen van deze schrijfstijl zijn het gemak waarmee je het verhaal leest en de geloofwaardigheid die het geheel krijgt. De normale mensen in De ontdekking van de curryworst spreken ook een normale taal. Een mooi voorbeeld waarin de personages goed uit de verf komen als Duitse individuen is een korte passage waarin ze kennis nemen van de concentratiekampen.

Makkelijk en luchtig

Ondanks het onderwerp is De ontdekking van de curryworst geen deprimerend boek. Het is juist luchtig, omdat de personages niet emotioneel reageren bij elke gebeurtenis, maar gewoon hun werk doen om zo te overleven. Het is een kort boek dat makkelijk geschreven is en dat het verdient om in één ruk uitgelezen te worden.