Medisch experiment bij toeval
Honger in de baarmoeder: dan begint het leven met een valse start. Dat stellen Tessa Roseboom en Ronald van de Krol in Baby’s van de Hongerwinter: de onvermoede erfenis van ondervoeding. Op basis van onderzoek van het AMC in Amsterdam laten zij zien wat de gevolgen zijn van ondervoeding in het cruciale groeiproces van de foetus.
Het verhaal van de extreme kou en voedselschaarste in de winter van 1944-1945 is vaak verteld. Zo ook in 2006, toen er een gedetailleerd en mooi geschreven dagboek uit deze periode verscheen van de toen dertienjarige Rita van Gestel, getiteld De smaak van tulpenbollen. Net als in andere dagboeken daterend uit de Hongerwinter en de vele studies die er later over geschreven zijn, blijkt daaruit dat het kleine beetje voedsel dat er wél was vaak nauwelijks enige voedingswaarde had en al helemaal geen smaak.
Kans op aandoeningen
Roseboom en Van de Krol beschrijven het verhaal van een groep die in dit verband nog niet vaak aan het woord is geweest: de mensen die geboren zijn tijdens of vlak na de Hongerwinter, de zogenoemde Hongerwinterbaby’s. Met terugwerkende kracht, zo leggen de auteurs uit, blijkt de Hongerwinter de ideale eigenschappen te bezitten voor een medisch experiment. De hongersnood was immers kort, heftig en goed gedocumenteerd. Er kon zodoende uitgebreid worden onderzocht wat de gevolgen zijn voor de foetus van ondervoeding in het begin, halverwege of aan het eind van de zwangerschap.
Dat ondervoeding tijdens de zwangerschap kwalijke gevolgen heeft voor de ontwikkeling van een foetus lijkt nogal voor de hand te liggen. De resultaten van het onderzoek zijn dan ook niet mis te verstaan. Chronische ziekten vinden voor een deel hun oorsprong in de baarmoeder. Zo verhoogt ondervoeding in de baarmoeder de kans op hart- en vaatziekten. Ook is het voedseltekort van invloed op stressgevoeligheid, verdubbelt het bij vrouwen de kans op borstkanker en beïnvloedt het de psychische gezondheid en voedselvoorkeur.
Geschiedenis en biologie
Baby’s van de Hongerwinter is op toegankelijke wijze opgebouwd en is zowel van historisch-verhalende als van medisch-wetenschappelijke aard. Elk hoofdstuk behandelt één specifiek ziektebeeld. Steeds wordt eerst het levensverhaal van een Hongerwinterbaby verteld en worden vervolgens de resultaten van het onderzoek uiteengezet. Het nadeel daarvan is dat het boek net niet genoeg vaart behoudt om voortdurend spannend te blijven, daarvoor zijn de medische uiteenzettingen te lang. Ook is het geen dichtgetimmerd wetenschappelijk pleidooi. Van voetnoten wordt bijvoorbeeld geen gebruikgemaakt. Af en toe hadden de auteurs daarin wat extra of meer gedetailleerde uitleg kunnen geven.
Een ondermijning van het betoog is dat echter niet. De onderzoeksresultaten lijken uiteindelijk niet het belangrijkste onderdeel van het boek. De kracht ervan ligt veeleer in het bewustwordingsproces dat bij de lezer in gang wordt gezet. Een proces dat wordt afgesloten met een duidelijke boodschap: gezond en gevarieerd eten tijdens en zelfs voor de zwangerschap is van cruciaal belang voor een goede ontwikkeling van het nog ongeboren kind. Het boek is uiteindelijk een prettig leesbaar geheel en is daardoor bijzonder geschikt voor de brede doelgroep waarvoor het tenslotte geschreven lijkt te zijn: jonge stellen met een kinderwens.
