Boeken / Non-fictie

Poëtische schoonheid

recensie: Simon Singh - De Oerknal

De geschiedenis van de kosmologie, de tak van de wetenschap die zich bezighoudt met het universum, is tegelijk die van de ontwikkeling van de menselijke geest. In zijn nieuwe boek neemt wetenschapspopularisator Simon Singh de oerknal waaruit alles ontstond als leidraad.

Voor Singh begint het avontuur dat wetenschap heet op het moment dat we als menselijke soort de mythen achter ons laten, dus bij de oude Grieken. Waarna een fascinerende tocht volgt langs de vele baanbrekende ontdekkingen die generaties kosmologen hebben gedaan, alles op weg naar het antwoord op de vraag waar wij vandaan komen en, wie weet, ook waar we heen gaan.

Paradigmaverandering

~

Ondanks de titel gaat het boek dus niet echt over de oerknal op zich, wie daar meer over wil weten kan weer bij andere auteurs terecht. Singh is vooral enthousiast over de processen en geweldige prestaties die hij onderweg tegenkomt. Een belangrijk motief is voor hem de paradigmaverandering volgens de theorie van Kuhn. Denk daarbij aan het omschakelen van een model waarin de aarde centraal stond naar een heliocentrisch wereldbeeld – dat op zijn beurt werd opgevolgd door weer andere visies op mens en maatschappij, tot we het nu zo ongeveer in grote lijnen eens zijn over een heelal dat uit een singulariteit is ontstaan.

Over de invulling van het plaatje is nog onenigheid genoeg, en als iets uit het relaas duidelijk wordt, dan is het wel dat het beeld dat sommige buitenstaanders hebben van de wetenschap als een keiharde monoliet, ver bezijden de werkelijkheid is. De wetenschappelijke gemeenschap is een bont gezelschap, dat vrolijk met elkaar in de clinch gaat. Doordat Singh lekker veel biografieën in zijn verhaal stopt, mogen we van dichtbij meekijken naar al het menselijke drama dat ook bij wetenschap hoort.

Open geest

Dit is typisch een boek voor lezers met een open geest. Wie denkt dat hij alles al weet of de ultieme antwoorden verwacht, zal zich vooral storen aan het speculatieve van de vele theorieën. Voor degenen die ondanks alles toch telkens weer tot in het diepst van hun ziel worden geraakt bij het aanschouwen van een sterrenhemel, en ontroerd worden door de gedachte aan de enorme geschiedenis die daaraan vooraf is gegaan, heeft het betoog van Singh dezelfde waarde als een goede dichtbundel.

~

De grootste uitdaging voor het voorstellingsvermogen komt pas in het nawoord aan de orde, en dan ook nog heel kort. We weten zo ongeveer wat allemaal gebeurde voordat het oer-universum tot stand kwam, maar kunnen niet verder terugkijken. Simpel gesteld ontstonden tijd en ruimte niet ergens in ruimte en tijd, maar kwamen die tegelijk tot stand. Een idee waar het verstand op aangename wijze bij stilstaat. De gebrekkige mogelijkheden die we hebben om voorbij dat punt kennis te vergaren heeft al menigeen op werkelijk verbijsterende gedachten gebracht. Maar de hoop die we uit deze geschiedenis kunnen putten, is dat waar wij nu nog denken dat we nooit alles zullen doorgronden, latere kosmologen daar vanzelf aan toe zullen komen. Een prima stimulans kortom voor een gezonder leven, meer bewegen, goed kauwen zodat het voedsel gelijkmatig in je bloed komt, en bewust roken.