Boeken / Non-fictie

Fokking briljant

recensie: Roddy Doyle (vert. René van Veen) - De Guts & de Glorie

Roddy Doyle brengt een oude held tot leven. Maar de wereld van bandmanager Jimmy Rabbitte is geen ‘rock-‘n-roll’ meer, het is overleven in een afkalvende muziekindustrie met een gezin dat onderhouden dient te worden. En met darmkanker in het lijf.

In een pub in een buitenwijk van Dublin vertelt Jimmy Rabbitte aan zijn vader dat hij kanker heeft. De mannen nemen nog een bier en uiten in minimale woorden hun emotie: ‘Ik heb kanker.’ ‘Goed man.’ ‘Ik ben serieus, pa.’ ‘Weet ik.’ ‘Allejezus, jongen.’ ‘Ja.’ ‘Wat voor?’ ‘Darm.’ ‘Klote.’ ‘Het kan erger.’ ‘Is dat zo?’ ‘Dat zeggen ze.’ De staccato dialoog is kenmerkend voor de stijl van Doyle en laat in weinig tekst een wereld aan intermenselijke communicatie zien. Het is de kracht van De Guts & de Glorie, al pratend ontvouwt zich een tragikomedie die keihard binnenkomt.

Punkverleden
Jimmy heeft zijn band The Commitments ingeruild voor een loopbaan in de muziekhandel via internet. Op de website kelticpunk.com biedt hij oude Ierse muziek aan, eigenlijk alles uit zijn eigen punkverleden, en probeert tegelijk de bands nieuw leven in te blazen en ze via optredens weer te presenteren bij een jong publiek. Door het aanvankelijke succes van deze business heeft hij de site voor goed geld kunnen verkopen en probeert hij nu als aandeelhouder en belangrijkste medewerker de zaak verder uit te breiden.

Als de crisis roet in het eten gooit en de verkoop terugloopt, moeten er nieuwe plannen worden gemaakt om de zaak overeind te houden. Juist op een moment dat de crisis ook in het lichaam aanwezig is: Rabbitte wordt geopereerd, ondergaat meerdere chemokuren en blijft ondanks het moeizame herstel toch aan het werk.

Verpakte paniek
Doyle schrijft een flamboyant verslag van een man die de onzekerheid over zijn gezondheid grotendeels weet te verbergen achter een muur van ironie en ouwe-jongens-krentenbrood. Jimmy ondergaat deze toestand door enerzijds te zwelgen in nostalgie en anderzijds de ellende het hoofd te bieden in de liefdevolle koestering van zijn familie. De schrijver weet de paniek die tussen de regels voelbaar is fraai te verpakken in dialogen die aanzetten tot een glimlach en juist daardoor nog meer de beklemming naar boven halen.

Het lijkt een vanzelfsprekendheid als je door grote rampspoed wordt overvallen: houvast zoeken in het verleden. Zonder er zelf bewust van te zijn gaat Jimmy op reis in zijn achterland. Hij legt contact met zijn uit het oog verloren broer in Engeland, hij ontfermt zich over de terminaal zieke drummer van zijn oude band en beleeft een heftige affaire met een voormalige achtergrondzangeres. Ondertussen is hij op zoek naar muziek van vroeger om opnieuw op cd uit te brengen en probeert hij de oude acts te boeken voor een groot popfestival.

Ongepolijst
Roddy Doyle laat zich zien als authentiek chroniqueur van het Ierse volksgevoel. Met de ongepolijste omgangsvorm en de directe taal wordt een oprechtheid aan de oppervlakte gebracht waardoor de lezer zich gemakkelijk laat meevoeren in de maalstroom van gevoelens die Jimmy beheersen. Hij moet dealen met zijn ziekte en tegelijk zijn leven naar een ongewisse toekomst sturen. De onafwendbare humor is een doeltreffend hulpmiddel:

‘Kom eens hier,’ zei Jimmy.
Hij boog zich opzij.
‘Geen scheet laten,’ zei zijn pa. ‘Je hebt nog maar net die chemo gehad.’
‘Rot op,’ zei Jimmy.

Het banale doet oppervlakkigheid vermoeden maar niets is minder waar. Doyle is een meester in het vertalen van grote gevoelens in een aangrijpende tweespraak. Net zoals de beoordeelde muziek is ook deze fase in het leven van Jimmy onder te brengen in twee krachtige kwalificaties: het is allemaal ‘zwaar ruk’ of ‘fokking briljant’.