Hol holisme

Filosoof Robert Rowland Smith probeert in Ontbijten met Socrates een verband te leggen tussen het gedachtegoed van enkele grote denkers en ons alledaagse leven. Achttien verschillende activiteiten, die we op een willekeurige dag zouden kunnen uitvoeren, worden in evenzoveel hoofdstukken geduid in het licht van diverse filosofische opvattingen. De achterflap van het boek belooft dat dit ‘een hoogst originele, speelse en toegankelijke kennismaking met filosofie’ zal worden.

Kwalificaties
Helaas voldoet de inhoud van het boek niet aan deze omschrijving. Hoe origineel is het om van zaken als de relatie tot je ouders, dromen, kapitalisme etc. de filosofische uitleg te geven? Met een nieuwe benaming probeert Smith de onderwerpen origineel te maken. Zonder succes. Het blijft slechts oude wijn in nieuwe zakken.

De typeringen ‘speels’ en ’toegankelijk’ doen daarnaast een mate van frivoliteit verwachten die men doorgaans niet direct met filosofie associeert. Ontbijten met Socrates brengt daarin weinig verandering. Juist op momenten dat Rowland Smith door luchtig en grappig bedoeld taalgebruik de gewenste speelsheid in zijn betoog wil gieten, voelt dit als een geforceerde manier om zijn droge uiteenzetting luister bij te zetten. En alleen door gebruik te maken van activiteiten die de lezer regelmatig mee zou kunnen maken, zoals het bezoek aan een sportschool, bereik je nog geen toegankelijkheid. Dat zit in de manier waarop je die activiteiten beschrijft.

Veel
Robert Rowland Smith beperkt zich niet tot de filosofie om de aangesneden kwesties te bespreken. Ook psycholgische, sociologische en politieke benaderingen worden toegepast. Door al deze verschillende invalshoeken en door de veelvoud aan situaties (achttien dus) is er weinig onderling verband terug te vinden. Ondanks het feit dat de auteur grofweg een dagindeling van opstaan tot slapengaan hanteert, is er weinig structuur in zijn betoog te herkennen. Daarbij wil de schrijver zo veel zaken tegelijkertijd in dit boek behandelen, dat er per onderwerp onvoldoende ruimte over blijft voor diepgang. In tien tot vijftien pagina’s kun je nu eenmaal niet de dilemma’s van bijvoorbeeld een ouder-kind relatie helemaal uitdiepen.

Door de beperkte ruimte per onderwerp beperkt Rowland Smith zich vaak ook tot één of twee theorieën over die kwestie. Natuurlijk is Freud belangrijk geweest voor ons beeld over dromen en het nut daarvan. Maar om het fenomeen dromen alleen maar vanuit zijn standpunt en dat van zijn leerling Jung te bespreken is wel erg kort door de bocht. Daarnaast is dit dus een voorbeeld van een psychologische invalshoek, terwijl de kaft ons beloofde dat we kennis gingen maken met de filosofie.

Aanrader
De warrige structuur van de vele onderwerpen maakt Ontbijten met Socrates dus niet bepaald toegankelijk. Maar ook het gehanteerde taalgebruik werkt niet echt mee. Zo wordt een onderwerp als tv kijken omschreven als ‘de polymorfe perversiteit van het leven affirmeren.’ Er zijn speelsere definities te verzinnen.

Voor een leek op het gebied van de filosofie is dit boek niet meteen de eerste keus voor een kennismaking. Daarvoor wordt er op een te omslachtige manier te weinig gezegd. En doordat er te weinig gezegd wordt, is het ook geen aanrader voor diegenen die zich al wel in de filosofie hebben verdiept. Ontbijt maar gewoon lekker met het gezin: dat is vele malen toegankelijker en vermakelijker.