De geschiedenis, niet het personage komt tot leven

De geschiedenis van Mauritius speelt een belangrijke rol in Appanahs oeuvre. Dit keer reconstrueerde zij de betrokkenheid van haar land bij het lot van vijftienhonderd Joden. Per boot vluchtten zij naar het toenmalige Palestina, destijds in handen van de Britten. Verder dan de haven kwamen zij niet, de Britten besloten hen te deporteren naar Mauritius. Daar zaten zij onder erbarmelijke omstandigheden gevangen tot het einde van de oorlog. Velen overleefden het niet. Deze relatief onbekende geschiedenis is het vertrekpunt van De Laatste broer. Verteller Raj, de oude man, is nauw betrokken geweest bij de gevangenis. Zijn vader was er cipier en hij werd er vrienden met David, de joodse jongen wiens graf hij aan het begin van de roman voor het eerst bezoekt.

Voor hij David leert kennen, leeft Raj met zijn alcoholistische vader, zijn moeder en broers in grote armoede. Als zijn beide broers omkomen in een cycloon, vervloekt de vader het overleven van zijn zwakste, ziekelijke zoon. In een poging een nieuwe start te maken, verhuist het gezin en neemt de vader een nieuwe baan aan als gevangenisbewaarder. Raj leeft in zijn eigen wereldje, niet in staat contact te maken met de kinderen op school. Als hij op een dag naar de gevangenis gaat om zijn vader het middageten te brengen, ziet hij tussen de gevangenen een jongen van zijn leeftijd. Nog voordat ze elkaar spreken ontstaat tussen de blonde, blanke David en de donkere, zwartharige Raj een band. Als David op een dag ontsnapt en de gevangenisbewaking hem op de hielen zit, staat voor Raj één ding vast: hij heeft een nieuwe broer gevonden die hij nooit meer kwijt mag raken. Samen vluchten ze de jungle in.

Dosering
Appanah vertelt het verhaal door de ogen van de oude Raj. Zijn onverwerkte schuldgevoelens en verdriet spelen een grote rol in de roman. Hierdoor verzandt het boek vaak in een wat larmoyante vertelling, waarbij te weinig aan de verbeelding wordt overgelaten. Daar komt bij dat Raj als jongetje zoveel leed te verwerken krijgt, dat het bijna ongeloofwaardig wordt. Broers omgekomen, drankzuchtige vader met losse handjes, altijd armoede en ziekte. Met meer dosering zou de roman aan kracht hebben gewonnen. Waarom niet vaker in het hoofd van de kleine Raj gekropen, in plaats van een beschrijving als:

Het is voor een jochie van acht niet makkelijk om zijn kleine broertje die zielsveel van hem hield te zien met een ik weet niet waardoor opengebarsten hoofd, zijn tenen en vingers afgerukt door de stenen die van de berg naar beneden zijn gekomen.

Appanah had er goed aan gedaan simpelweg te beschrijven of suggereren wat de kleine Raj toen voelde of wat de oude Raj nog altijd voelt bij deze herinnering.

Vlees en bloed
Een enkele keer slaagt de auteur er wel in om de machteloosheid van Raj met een vuistslag tot je door te laten dringen. Dit lukt het beste in scènes tijdens de vlucht van de jongens door de jungle. In een van hun gesprekken buitelen de gedachten en gevoelens van Raj over de pagina. Eindelijk geen keurige beschrijvingen maar stromen woorden zonder interpunctie, die de chaos van zijn emoties weergeven. Ook de wanhopige pogingen die Raj onderneemt om de dode David tot leven te wekken en zijn weigering om het lichaam achter te laten zijn directer beschreven en nemen je even mee in Rajs gevoelswereld.

Appanahs grootste verdienste is het schetsen van een schrijnende en deels vergeten geschiedenis. De roman geeft een concreet beeld van de gruwelijke gevangenschap van Joden op Mauritius. Als roman is De laatste broer minder geslaagd. Op een aantal scènes na overtuigen Raj en David niet, maar zijn ze slechts middelen om geschiedenis tot leven te brengen. Jammer, want het gegeven heeft alles in zich om de lezer op het puntje van zijn stoel te krijgen.