Een leeg theater

waarmee Myrthe van der Meer (1983) doorbrak. Met Kalf slaat ze een nieuwe weg in.

PAAZ (2012) maakte indruk door de nuchtere toon, openheid en humor waarmee Myrthe van der Meer vertelde over haar tijd op de psychiatrische afdeling van een ziekenhuis. Het boek won verschillende prijzen, waaronder de Psyche Mediaprijs (jury- en publieksprijs). Never change a winning team zou je zeggen, en het wachten was op haar volgende boek over de geestelijke gezondheidszorg. 

Feit en fictie

Gelukkig koos ze niet voor de makkelijke weg. Kalf gaat over twee (fictieve) mannen die weinig gemeen hebben met de ingestorte twintiger van PAAZ. We volgen acteur Jurgen Kapteijns, die zijn zieke grootvader Onno een laatste dienst bewijst. Onno heeft zich in Amerika opgewerkt tot wereldberoemde maar ook tamelijke arrogante acteur, die nauwelijks met zijn kleinzoon door één deur kan.

Niettemin is hij nu in Nederland om zijn laatste to do­–lijstje af te werken. Van een bezoek aan Carré tot een motorritje door het Vondelpark: Onno dwingt Jurgen tot een eclectische road trip door het land. Onderweg lopen de spanningen tussen de twee hoog op. Behalve door de benzine in Jurgens cabrio, wordt het verhaal voortgedreven door de woede en frustratie, verwijten en leugens van de twee bloedverwanten en collega’s.

Achter het masker

Maar hoezeer ze de ander ook verafschuwen, Jurgen en Onno hebben elkaar hard nodig. Voor Jurgen vormt zijn grootvader de laatste krakkemikkige brug naar zijn familieverleden. Omgekeerd is Jurgen voor Onno het enige houvast aan het einde van zijn leven, en een link naar de ongewisse toekomst van de familie Kapteijns. Onder de afgunst van de ruziënde acteurs gaan dan ook heel andere gevoelens schuil.

Om de parallel met PAAZ te trekken: ook in dat boek had de hoofdpersoon jarenlang een toneelstuk opgevoerd, tot haar masker door een crisis afbrokkelde en de wanhoop erachter zichtbaar werd. In Kalf zijn de hoofdpersonen letterlijk acteurs, en ook zij zijn behendig in het maskeren van hun gevoelens. Als ze samen in een leeg Carré staan, stelt Onno zijn kleinzoon (en zichzelf) de vragen:

Maar als je steeds iemand anders wordt, waar laat je dan jezelf? Hoe zorg je ervoor dat je niet leeggezogen wordt, dat je niet versplintert, dat er nog genoeg voor jou overblijft? Dat is de lege zaal. Wie ben je op de plek waar alles mogelijk is?

Het zijn belangrijke vragen, en niet alleen voor beroepsacteurs. Iedereen kan zich in het toneelspel van dit leven verliezen, zeker in een tijd van digitale podia als Facebook, LinkedIn en Twitter. Om niet te versplinteren, lijkt Van der Meer te zeggen, hebben we soms een leeg theater nodig, een “podium zonder publiek” waar we van de blik van de wereld verlost zijn.

Geslaagde koerswijziging
Met Kalf bewijst Myrthe van der Meer dat haar verteltalent losstaat van de ervaringen die haar schrijverscarrière in gang gezet hebben. De plotwendingen en grappen zijn goed getimed, en met het hoge verteltempo houdt ze de aandacht moeiteloos vast. Wel speelt Kalf soms iets te makkelijk op de emotie, en is de beeldende stijl hier en daar wat overdone.

Maar deze kanttekeningen doen niets af aan de zeggingskracht van het verhaal, dat de herinnering aan PAAZ moeiteloos overstemt: het samenspel van de twee acteurs levert een boeiend verhaal op over het onderscheid tussen kunst en het leven, schijn en werkelijkheid, gezondheid en ziekte. Kalf is een geslaagde koerswijziging, een dappere eerste stap in de wereld van de ‘gewone’ romans.