Een epische familiegeschiedenis

Dit verhaal vertelt de familiegeschiedenis van Shalev, zijn oma Tonja en haar stofzuiger. En Shalev is niet voor niets een van de grotere schrijvers uit Israël. Zelfs een boek met een stofzuiger als hoofdrolspeler is bij hem interessant.

Schoonmaakwoede
Het zat zo. Dat zijn steevast de woorden waarmee oma Tonja haar verhalen begint. Oma Tonja is om met Shalev te spreken ‘anders, bijzonder en een beetje typisch’. Rond 1923 komt ze vanuit Oekraïne aan in Israël (toen nog Palestina), in Nahalal om precies te zijn. Tonja heeft geen gemakkelijk leven; ze werkt hard. Niet alleen doet ze het boerenwerk dat er op de moshav gedaan moet worden omdat haar man niet erg geschikt is voor het boerenleven, ze werkt ook constant aan het schoonhouden van haar huis.

Het harde werk van nieuwe immigranten die een land en een heel nieuw leven op te bouwen hebben, is op zich niet bijzonder. De combinatie hiervan met de niet-aflatende schoonmaakwoede, maakt oma Tonja vooral speciaal. De schoonmaakwoede van Tonja gaat namelijk ver. Heel ver. Zo vertelt Shalev over de doekjes die over alle deurklinken in haar huis hangen, zodat vieze handen geen kans krijgen om vuile vingerafdrukken achter te laten. Of over de douche waar niet gedoucht mag worden, omdat de badkamer dan vies wordt. Of over die Amerikaanse stofzuiger, die niet gebruikt mag worden omdat deze dan stoffig wordt.

Verhalenvertellers
Niet alleen deze bijna dwangmatige discipline heeft Shalev van zijn grootmoeder meegekregen (het is algemeen bekend dat Shalev zijn werkdagen altijd om vijf uur ’s ochtends begint), ook het vertellen van verhalen heeft hij, onder andere, van de familie van zijn oma geërfd. De anekdotes en verhalen komen tijdens het lezen van het boek echt tot leven, hoe absurd ze soms ook aandoen.

Tantes, ooms, de ouders van Shalev, allemaal worden ze geïntroduceerd aan de hand van kleurrijke verhalen en bijzondere herinneringen. De vertelstijl van Shalev is prettig. Het verhaal kabbelt op en neer in de tijd, met af en toe een uitstapje om een of ander feit toe te lichten. Als lezer hoef je niet meer te doen dan meedeinen op de golven van het verhaal.

Zoektocht naar een nieuw bestaan
De oma van de schrijver mag in het verhaal dan wel vreemd, wat onalledaags en vooral behoorlijk obsessief overkomen, ze was ook redelijk vooruitstrevend en open voor haar tijd. Zo mag kleinzoon Shalev zijn vriendinnetjes meenemen naar haar huis. Als hij echter meer dan eens met hetzelfde meisje komt aanzetten, voorziet ze hem van onconventioneel advies. ‘Ik wil dat je elke keer een nieuwe vriendin meeneemt als je bij me langskomt. Je bent jong. Jonge jongens moeten van vriendin wisselen als van sokken.’

Deze verschillende kanten van een en dezelfde vrouw leggen misschien ook wel de moeilijkheid van het nieuwe leven van de immigrant bloot. Vasthouden aan bepaalde waarden, het omarmen van nieuwe en intussen hard werken om je plek in de maatschappij te vinden. Hoewel de verhalen vaak met humor worden beschreven, is het onmiskenbaar dat het verhaal van oma Tonja ook het verhaal is van een moeizame zoektocht naar een nieuw bestaan.

Apolitiek
Hoewel de vertellingen zich er uitstekend voor zouden lenen, zijn er geen politieke statements of politieke achtergronden in deze roman te vinden. En dat is ook wel eens fijn, juist bij een boek uit zo’n beladen regio. Zoals Shalev zelf weleens gezegd heeft: ‘er is een verhaal en dat moet gewoon verteld worden’. Zo zit het dus.