Boeken / Fictie

De tevreden lezer

recensie: Maarten 't Hart - Lotte Weeda

In Monward gaan, net als elders, mensen dood en er worden baby’s geboren. Ploteling lijkt dit uit evenwicht: wie zijn portret in het boek Sluitertijd van fotografe Lotte Weeda terugziet lijkt ten dode opgeschreven. Naast Lotte Weeda is er nog een iemand in het dorp met een boek op zijn naam: de ikfiguur is met zijn roman De roekeloze buiteling de bekendste figuur uit het dorp. Als hij het voorwoord voor het fotoboek schrijft, wordt hij door de dorpsbewoners als paria, maar ook als aangenaam aantrekkelijk beschouwd.

Lotte wil na het grote succes van het fotoboek over haar eigen dorp markante mensen uit Monward op de foto zetten. De dorpelingen die niet op de foto komen voelen zich nogal gepasseerd. Monward hoort tijden niets van Lotte en plotseling is het boek af. Dan blijken er plotseling veel mensen die in het boek staan te overlijden. Eerst verzint de hoofdpersoon, een gescheiden bioloog, nog dat het oude mensen waren, maar als ook hij een aantal vreemde ongelukken meemaakt, begint hij ook te vrezen voor de magische krachten die de Indonesische Lotte heeft.

Waan van de dag

Op sommige momenten is t’Hart zo dicht bij de actualiteit dat er tussen het verhaal door splinters maatschappijkritiek de kop opsteken. Zo stipt hij de vogelpest aan, de oorlog in Atjeh en klonen. Het zijn echter randgebeurtenissen, die misschien wel invloed hebben op het leven in Monward –hij kan zich er ook zeker over opwinden – maar ze zetten niet het leven in de Zuid-Hollandse polder op z’n kop. Dat doet eerder het fotoboek van Lotte en alle andere kleine gebeurtenissen die de mensen aangaan. Het is de waan waarin mensen geloven en zich aan over gegeven en daar kan de hoofdpersoon zich bijzonder over opwinden.

Het verband dat wordt gelegd tussen een foto in het fotoboek en de dood van mensen in het fotoboek heeft niet het effect dat ’t Hart wilde bewerkstellingen. Het klinkt soms net iets te ongeloofwaardig om echt spannend of thrillerachtig te worden, het blijft eerder bijzonder of vreemd. Ook gelooft de hoofdpersoon er zelf helemaal niet in, waardoor de visies van andere personen op een ironische manier beschreven worden, die niet bijdraagt aan het thillerachtige karakter van de roman. De al te nuchtere schrijfstijl zorgt enkel voor een beetje spanning.

Anton Wachter returns

In sommige fragmenten doet de hoofdpersoon denken aan een van de meest afwachtende figuren uit de Nederlandse literatuur, Anton Wachter. De hele roman is in de ikfiguur geschreven. De hoofdpersoon voelt zich soms als Anton Wachter, wanneer hij een grintpad betreedt en in de stenen wegzakt. De ikfiguur woont wel in het stadje, maar is er op een afstand mee verbonden.

Molly, Sirena, Leonora en Marie. De bioloog mag dan gescheiden zijn, hij onderhoudt met de vrouwen in zijn dorp een bijzondere relatie. Ze storten zich om de beurt op hem, letterlijk. Anton Wachter wist zich in zijn eigen romancyclus omringd door verschillende vrouwen. In het eens door de uitgeverij afgekeurde manuscript Kind tussen vier vrouwen beschrijft Simon Vestdijk de geschiedenis van zijn jeugd. Evenals de jonge Simon bevindt de ikfiguur zich tussen vier vrouwen in het dorp en zelfs een vijfde, de bijzondere Lotte.

Thuiskomen

Maarten ’t Hart blijft in zijn romans vaak dicht bij zijn eigen persoon en bij figuren uit ouder werk. De ikfiguur is opnieuw bioloog. Elk hoofdstuk begint met een aanduiding in het seizoen en tijdens wandeling met zijn hond Anders worden bermen en planten beschreven. Een ander bekend element is het christelijk geloof, de kerk en de bijbel. De bioloog mag dan atheïst zijn, hij slaat iedereen met bijbelteksten om de oren, net als in bijvoorbeeld De aansprekers. Ook orgelmuziek en Bach zijn belangrijke elementen in het leven van de biologische kluizenaar.

Lotte Weeda is een boeiend verhaal. De dialogen zijn spits en vaak bijzonder geestig, evenals de suggestieve verhalen. Door veel herkenbare elementen uit vorige romans is ’t Hart misschien niet vernieuwend. En zo spannend, dat je nekharen overeind blijven staan, wil het ook niet worden. Dat hoeft ook niet, het plezier zit in het lezen van het boek zelf.’t Hart stelt tevreden, zeer tevreden.