Boeken / Fictie

Madoff versus Matisse

recensie: Justin Cartwright (vert. Marian Lameris en Rob van der Veer) - Andermans geld

Met de recente heksenjacht op frauduleuze bankiers nog vers in het geheugen, biedt Justin Cartwrights roman Andermans geld een welkome blik achter de schermen van de financiële sector. Cartwright gidst de lezer behendig door de verraderlijke wereld van hedgefondsen, ratingbureaus en ‘casinobankieren’ – waar niets is wat het lijkt.

Terwijl gepensioneerd bankier Sir Harry Tubal uitziet over de kalme Middellandse Zee, verschijnen in de hectiek van de Londense City de eerste barsten in zijn voormalig bankenimperium. Onder leiding van zoon Julian hebben Tubal & Co. zich jarenlang verrijkt met dubieuze investeerpraktijken, en nu lijkt het tij zich tegen hen te keren. Als de oude Sir Harry dan ook nog eens een hersenbloeding krijgt, en een mysterieuze informant op het toneel verschijnt, is de crisis compleet.

Tegen het grote geld
Ondertussen waaiert het verhaal uit naar een rijke verzameling personages, wier verhalen een voor een verweven zijn met de lotgevallen van Tubal & Co. In Cornwall maken we kennis met de excentrieke theatermaker Artair MacCleod. Zijn liefde voor kunstenaars als Henri Matisse en Paul Cézanne staat in schril contrast tot het hardvochtige bankwezen, waar het dollarteken aanbeden wordt als de grootste menselijke schepping. Om zijn projecten te financieren is Artair echter wel afhankelijk van een geheime toelage van Tubal & Co.

Wanneer de bank deze stopzet, maken we kennis met het derde milieu dat door de crisis getroffen wordt: van de bankiersfamilie, via de eenzame kunstenaar, leidt Cartwright ons ten slotte de journalistieke wereld in. Een noodlijdende regionale krant krijgt lucht van MacCleods geldzorgen en Melissa, een naïeve maar innemende verslaggeefster, gaat voor haar hoofdredacteur op onderzoek uit. Al gauw komt ze via informant ‘Alan39’ de grootschalige fraude bij Tubal & Co op het spoor, waarop de krant begint aan een heroïsche poging om de macht van het grote geld te ondermijnen, die evenwel gedoemd lijkt te falen.

Zwendel en wroeging
Cartwright laat er geen twijfel over bestaan wie de touwtjes van zowel het financiële als het politieke poppenspel in handen heeft. De bankiers winden met evenveel gemak de minister van financiën om hun vinger als een nietsvermoedende klant. Tegelijkertijd zien we ook de menselijke kant van een zakenman als Julian Tubal, die zich vergelijkt met topzwendelaar Bernard Madoff. Hij blijkt een gevoelige, sympathieke vader en echtgenoot, tegen wil en dank beland in een wereld die hem niet past. Zijn wroeging na de zoveelste clandestiene deal komt duidelijk naar voren wanneer hij bij thuiskomst zijn vrouw en kinderen niet meer onder ogen durft te komen.

Helaas blijft het bij zulke persoonlijke verhalen: ondanks uitgebreid vooronderzoek komt Cartwright niet met werkelijk nieuwe inzichten in de bancaire crisis zelf. Dat is toch jammer, zoals het ook jammer is dat zijn humor hier en daar niet tot ieders smaak zal zijn. Jachtkapitein Bryce bijvoorbeeld bevaart met zijn metaforen wel érg onfrisse wateren: waar de scheepsmotoren eerst nog ‘zo stil als een vibrator in een nonnenklooster’ zijn, laat deze moderne Shakespeare later zelfs optekenen dat zijn boot door het water klieft ‘als een scheet door een emmer stront’ – niet bepaald het type beeldspraak waar de gemiddelde romanlezer op zit te wachten.

Vakkundig verteld
Gelukkig doen dergelijke uitschieters niets af aan het verhaal, dat door de maatschappelijke relevantie en de vele levendige en kleurrijke personages nooit verveelt. Cartwright toont zich een uitstekend observator en een vakkundig verteller, die op ingenieuze wijze meerdere verhaallijnen vervlecht tot een even wonderlijk als geloofwaardig geheel. Met Andermans geld geeft hij de bancaire crisis, de slachtoffers zowel als de aanstichters, een gedenkwaardig menselijk gezicht. Intussen blijft de strijd tussen grote kunst en het grote geld – tussen de Madoffs en Matisses van deze wereld – voorlopig onbeslist.

Lees hier een voorpublicatie van Andermans geld.