Boeken / Fictie

Indringende wederopstanding

recensie: Jos� Lu�s Peixoto (vert. Piet Janssen) - Het Pianokerkhof

De Portugese schrijver Jos� Lu�s Peixoto (1974) is in Nederland relatief onbekend, maar wordt in zijn thuisland bejubeld als de nieuwe literaire belofte. De roman Het Pianokerkhof maakt duidelijk waarom. In deze prachtige roman staan onthechting en wedergeboorte centraal en wordt de relatie tussen leven en dood op indrukwekkende wijze uitgewerkt.

De hoofdrol is weggelegd voor drie generaties van de familie L�zaro, een verwijzing naar de bijbelse Lazarus. Terwijl Francisco L�zaro tijdens de olympische marathon door de straten van Stockholm rent, op weg naar zijn dood, staat zijn vrouw thuis op het punt om te bevallen. Zijn zoon zal zijn plaats in de timmerfabriek van de familie innemen, zoals ook Francisco op zijn beurt de plek van grootvader heeft overgenomen. In de werkplaats bevindt zich het pianokerkhof, de haast mythische rustplaats van talloze piano’s. Omdat alle drie de Lazaro’s als verteller aanwezig zijn ontstaat een veelstemmig verhaal, dat krachtig en bijzonder is.

Po�zie

Dat Peixoto naast proza enkele dichtbundels op zijn naam heeft staan, is goed te merken. Hij roept al schrijvende op speelse wijze prachtige beelden op:

Het licht van de ochtend voelt de schone ruiten van het raam niet wanneer het erdoorheen schiet en daarna verder zweeft op de pianoklanken die uit de radio vloeien en door de lucht van de keuken golven.

Het zijn zinnen die je gerust kunt herlezen en daar vaak ook om vragen. Zijn taalgebruik en stijl dwingen aandacht af, maar wie in de zinnen duikt wacht een beloning.

Door het inzetten van meerdere vertellers, die elkaar in hoog tempo afwisselen, krijgt het verhaal een sterk fragmentarisch karakter. Elke verteller representeert een stuk van de familiegeschiedenis en hierdoor ontstaat de nodige verwarring. Niet zelden is het de vraag wie er aan het woord is. Gaandeweg in het verhaal wordt duidelijk dat de levens van de L�zaro’s ook letterlijk door elkaar heen lopen. Zij worden steeds sterker met elkaar verbonden en er blijken parallellen tussen de verschillende generaties te bestaan. De drie L�zaro’s groeien steeds dichter naar elkaar toe.

Mantra

De ontregeling, die onderdeel is van dit proces, gebruikt Peixoto bewust. Als Francisco door de straten van Stockholm rent, zijn we deelgenoot van zijn gedachten: die zijn deels associatief, maar lijken deels lukraak door elkaar te zijn gegooid. En dat is jammer. Wat verder zorgvuldig opgebouwd en geconstrueerd is, komt daarmee aan de oppervlakte. Toch is ook dit een belangrijke bouwsteen in een overigens indrukwekkende vertelling. De schrijver maakt op prachtige en pijnlijke wijze duidelijk dat de zonen niet alleen oude dromen een nieuw leven inblazen, maar ook dezelfde vergissingen maken. Dat laat veel pijn en leed achter.

Zo krijgt de oudste L�zaro van zijn kleindochter te horen dat hij weliswaar gestorven is, maar dat zijn fouten voortleven. Door de hele roman klinkt het mantra ‘we herhaalden elkaar en vervreemdden van elkaar en kwamen weer tot elkaar’. Hoewel het hierbij de vraag is hoezeer de personages zich kunnen ontworstelen aan wat hun lot lijkt te zijn, is Het Pianokerkhof optimistischer gestemd dan de werkelijk gitzwarte debuutroman van Peixoto, De Blik.

Het is afwachten in hoeverre de volgende generatie oude fouten kan voorkomen, maar nieuw leven houdt ook de belofte van een herkansing in. Peixoto lijkt ons te willen vertellen dat dwalingen eigen aan de mens zijn. Door ze te doorgronden en te accepteren kun je een volledig beeld schetsen van het leven. Alleen wie de tekortkomingen in zichzelf en anderen accepteert kan oprecht en eerlijk lief hebben.

�