Boeken / Fictie

Geestelijk levenslang

recensie: Jenna Blum (vert. Kristofer Schipper) - Het familieportret

Het familieportret, de debuutroman van de Amerikaanse schrijfster Jenna Blum, beschrijft het harde leven van Anna Schlemmer en haar dochter Trudy in de stad Weimar onder het naziregime. Na de oorlog heeft Anna altijd gezwegen over haar belevenissen tot grote frustratie van Trudy. De enige aanwijzing over haar verleden is een familieportret van Anna, Trudy en een SS-officier. Gedreven door schuldgevoel gaat Trudy op onderzoek uit. Niets kan haar echter voorbereiden op de gruwelen die zij op haar pad tegenkomt.

Weimar, 1945. Een grote groep Duitse burgers, onder wie Anna en Trudy, wordt bovenop de heuvels van Weimar door de geallieerden bijeengedreven in het concentratiekamp Buchenwald. Hier worden zij gedwongen de overgebleven doden te begraven. De Amerikaanse soldaat Jack, die al een aantal weken een oogje heeft op Anna, besluit Anna een uitweg te bieden uit haar geboortestad. Ze trouwen en kort daarna vertrekken zij, Jack en de vijfjarige Trudy naar de stad New Heidelburg in Minnesota. In de VS besluit Anna haar verleden voor altijd en eeuwig te begraven. Trudy kan dit echter niet verkroppen, zeker niet wanneer zij in een sokkenlade een familieportret met een SS-officier vindt. Als universiteitsdocent Duitse geschiedenis besluit zij mee te werken aan een onderzoek waarbij getuigenverklaringen van Duitsers uit Nazi-Duitsland worden vastgelegd. Onbewust gaat zij op zoek naar de waarheid over haar verleden. Wie is die SS-officier op het familieportret? En belangrijker nog, is Trudy een nazi-kind?

Schuldgevoel als rode draad
Met Het familieportret heeft Jenna Blum een klein meesterwerk afgeleverd. Op briljante wijze weet zij de andere kant van de oorlog, die van de Duitse slachtoffers, tot in het kleinste detail uit te diepen. De roman slingert de lezer heen en weer tussen het traumatische verleden van Anna en de schuldbewuste hedendaagse realiteit van Trudy. Opvallend is dat schuld deze twee levensverhalen onlosmakelijk verbindt, zonder dat de twee personages dit van elkaar bewust zijn. Moeder en dochter leven krampachtig langs elkaar heen, maar beiden voelen zich schuldig over hun verleden. 

In feite hebben zowel moeder als dochter een geestelijke levenslange straf gekregen voor hun verleden, waardoor zij totaal verlamd zijn geraakt. Dit beklemmende gevoel weet Blum goed op de lezer over te brengen. Voor zowel Anna’s zwijgzaamheid als Trudy’s frustratie hierover, is begrip op te brengen, waardoor de lezer zich eigenlijk in een emotionele patstelling bevindt. Trudy’s zoektocht draait onbewust om de ijdele hoop op innerlijke bevrijding, want hoe gruwelijk de waarheid ook is, het is beter deze te kennen. Wanneer zij ontdekt dat Anna’s levensverhaal veel gecompliceerder is dan zij ooit heeft kunnen vermoeden, kan zij zich eindelijk oprecht identificeren met haar moeder.