Verdwaald in Niemandsland
In zijn nieuwe bundel Beproevingen probeert Jan-Willem Anker zowel proza als poëzie te combineren in korte, zorgvuldig aan elkaar gesmede wederwaardigheden van een regel of tien per stuk. Een literair pretentieus experiment, dat slechts ten dele slaagt.
Hoogst ongebruikelijk voor een Nederlandse auteur bracht Jan-Willem Anker Beproevingen in 2012 al in het Engels uit, onder de naam I didn’t know what. Daarvoor publiceerde hij al drie gedichtenbundels en een roman in het Nederlands.
Literaire pretentie
De combinatie van proza en poëzie levert Anker soms mooie zinnen op als: ‘Om te ontkomen aan de ruïne waarin ik mezelf gehuisvest had, ondernam ik mijn zoveelste tocht.’ Vaker leidt deze werkwijze echter tot gekunstelde constructies, zoals in ‘Zon’:
Zo stond ik, met gefrankeerde ziel, mijn achterhoofd tegen een ruwe steen gedrukt, wachtend tot het licht me met een vroedvrouwenhand ingemetseld had.
Het resultaat is een boek dat zich afspeelt in het niemandsland tussen proza en poëzie, met te weinig coherentie voor het een maar te veel verhaal voor het ander. Het ontbreekt Anker niet aan talent; in elk stukje verwerkt hij een of twee mooie poëtische zinnen die aanzetten tot denken. Het blijft echter bij mooie zinnen en de hoogdravendheid waarmee hij dat doet leidt tot nodeloze pretentie.
Zoeken
Anker haalt zijn inspiratie, evenals zo veel schrijvers, uit het leven van alledag, zoals wanneer zijn ‘ik’ geen DNA wil afgeven (‘Omdat ik mijn DNA niet wilde afgeven, had ik argwaan gewekt. Men kon me niet automatisch van een lijst afstrepen, zodat ik verdacht was’) of wanneer hij een overdenking geeft over Paaseiland in de Stille Oceaan (‘O oceanen, onmetelijke oogblauwe dieptes, ons aller mondiale golfslagbad!’)
Vol menselijke vertwijfeling vecht de naamloze hoofdpersoon zich door zijn beproevingen: eenzaamheid en een zoeken. Deze naamloze is op zoek naar zichzelf, zoals Anker op zoek is naar een eigen stijl. Anker heeft een aantal themata dat steeds weer terugkomen: het gevoel er niet bij te horen en een veranderingsdrang zonder het vermogen daadwerkelijk iets in het leven te wijzigen.
Een deel van de teksten verscheen eerder in literaire tijdschriften De Gids – waarvan Anker tot 2011 hoofdredacteur was – dwb en Nednr. De hoogdravende overdenkingen zijn wellicht interessant om per een of twee tegelijk te lezen, maar in het groepsverband waarin Beproevingen ze presenteert voeren ze te ver.
