Schoppen tegen het IJzeren Gordijn

Jakob Hein (Leipzig, 1971) beschrijft in zijn eerste boek, Mijn eerste T-shirt, het leven van een opgroeiende jongen. Op het eerste gezicht niets bijzonders. Hij neemt zijn lezer mee op zijn ontdekkingstocht naar de geheimen van het leven: meisjes, kleding en muziek en de eerste keer dat hij zich met vrienden gaat bezatten.

Droom wordt werkelijkheid

Het verschil met een ‘normale’ jeugd is dat Hein dit allemaal meemaakt in de Duitse Democratische Republiek (DDR). Hij is van een generatie die opgroeit onder dit regime maar uiteindelijk als volwassene de westerse wereld binnentreed. Wanneer hij achttien is valt de Muur: de westerse wereld waar ze het zo vaak over gehad en naar verlangd hebben is nu opeens realiteit.

De meerwaarde van Heins werk is dat het een beeld geeft van hoe peuters, kleuters en pubers opgroeiden in Oost-Duitsland. Hein doet op humoristische wijze verslag van de manier waarop het systeem bezig is de mensen te vormen. Het verbod op de West-Duitse televisie, de verkiezingen, persoonsbewijzen… alles komt aan bod. Ook de verdenkingen van ouders van klasgenoten op lidmaatschap van de Stasi kunnen natuurlijk niet achterwege blijven.

Punkrock!

Zeker aan het begin van het boek, wanneer hij zijn jeugd beschrijft, blijkt nog niets van afkeer tegen het systeem. Maar wanneer hij op een gegeven moment ontdekt dat er ook in Oost-Duitsland punkmuziek tegen het klotesysteem wordt gespeeld veranderd Heins leven. Hij meet zich een onsocialistisch uiterlijk aan. En wordt daar uiteraard op aangesproken.
Als hij een keer in een demonstratie meeloopt, wordt hij opgepakt. Maar in een regime dat op zijn eind loopt komen hij en zijn vrienden toch weer snel op vrije voeten. Voor diegenen die van plan zijn ooit een dictatuur op te richten heeft hij een tip: ook kleine opstandjes van dromers en gitaarspelers moet je met absoluut geweld beantwoorden.

Schoppen

Mijn eerste T-shirt is een boeiend boek over het opgroeien in de DDR. De humoristische manier van vertellen en de indeling in korte verhalen maakt het een makkelijk leesbaar en steeds weer verrassend boek. Maar is Hein er ook in geslaagd mij meer te vertellen hoe het was om zo op te groeien? In zekere zin wel, want hij doet zeker uit de doeken hoe hij op school gevormd wordt en hoe hij zodoende ook niet echt door heeft dat er ook een andere manier van leven is.
Maar of zijn jeugd nou echt anders was dan die van de jeugd aan de andere kant van het IJzeren Gordijn? Het afzetten tegen het systeem is een universele bezigheid van de adolescent. De droom is met de val van de Muur in ieder geval voorbij; het vrije westen ligt ook voor Hein open. Ik hoop dat hij op termijn ook verslag uitbrengt van zijn zoektocht naar nieuwe levensdoelen in de wondere wereld van het kapitalisme.

Jakob Hein geeft begin september een aantal lezingen in Nederland:

Dinsdag 9 september: 14.00 Academiegebouw Rijksuniversiteit, Groningen
Woensdag 10 september: 13.00 Kromme Nieuwegracht 80, 1.06 (Stijlkamer Van Ravesteyn), Utrecht
Woensdag, 10 september, 20.00 uur in de bibliotheek van het Goethe-Institut Rotterdam