Een pond vlees: culturele achtergrond van de menselijke anatomie

‘Ik kan de organen er om de beurt uit halen en weer terug in proppen, net als bij de plastic modellen die geneeskundestudenten gebruiken,’ stelt Hugh Aldersey-Williams vast wanneer hij in het eerste hoofdstuk van zijn nieuwe roman, simpelweg Anatomie getiteld, een snijzaal bezoekt. ‘De darmen lijken niet op de sliert worstjes die we uit stripverhalen kennen, maar worden over de hele lengte gevoed door een complex web van bloedvaten,’ vervolgt hij. Daarmee is de toon gezet: met wetenschappelijke belangstelling en vol menselijke verwondering brengt Aldersey-Williams onderdeel voor onderdeel het gehele menselijke lichaam in kaart.

Wetenschap en cultuur

De ondertitel ‘A cultural history of the human body’ is bij de vertaling verloren gegaan en vervangen door ‘De ontdekking van het menselijk lichaam’. Jammer, want daardoor dekt de titel de lading van het boek niet meer. Na zijn inleidende hoofdstukken waarin hij de geschiedenis van anatomische ontledingen uit de doeken doet, focust Aldersey-Williams namelijk niet meer zozeer op het menselijk lichaam als voorwerp. In plaats daarvan omschrijft hij in overzichtelijke hoofdstukken de anatomie zo volledig mogelijk, vanuit wetenschappelijk maar vooral ook cultureel oogpunt. Daarbij betrekt hij geschiedenis, geneeskunde, biologie, architectuur, gedichten en schilderijen. Hij doet dat per lichaamsdeel, zodat onder andere hoofd, hart, oog, maag en huid aan bod komen.

Reis

Op die manier ontstaat een holistische visie in een soort stream of consciousness, waarin schijnbaar tegengestelde vakgebieden moeiteloos in elkaar overvloeien: een prettige schrijfstijl die verraadt dat Anatomie niet zijn eerste populairwetenschappelijke boek is. De Brits-Amerikaanse Aldersey-Williams schreef eerder al boeken over onder meer de ontdekking van de elementen, Britse geschiedenis en ‘paniekologie’ in de media. Daarnaast is hij journalist en stelt hij tentoonstellingen samen voor musea. Waar hij in het verleden soms doorschoot naar al te veel wetenschap of te weinig diversiteit, vindt hij in Anatomie een mooi evenwicht. Hoewel het boek de lezer over de eigenlijke anatomie uiteindelijk niet zo veel wijzer maakt, biedt het spelenderwijs een mooi inzicht in onze visie op het menselijk lichaam door de eeuwen heen.