Boeken

Blikvernauwing

recensie: Hilary Neroni - The Violent Woman: Femininity, Narrative, and Violence in Contemporary American Cinema

De meeste academische boeken over een massamedium als film zijn te zeer vanuit het oog van een wetenschapper geschreven om buiten een kring van deskundigen gelezen te kunnen worden. Dit is ook het geval met The Violent Woman, dat bovendien een wel heel nauwe blik op cinema werpt.

Als het onderwerp ook nog eens zo onderbelicht is als hier het geval is, is dat helemaal jammer: de gewelddadige vrouw in de film verdient meer aandacht. Auteur Neroni gaat volledig voorbij aan een heel decennium verkrachting-wraakfilms (I Spit on Your Grave moet het doen met een vermelding in een voetnoot). Wellicht omdat ze zich louter concentreert op hedendaagse films, maar zelfs hier ontsnappen essentiële films aan haar blik: Enough ontbreekt, ook Monster is in een voetnoot weggestopt, de nieuwe generatie vrouwenhelden (bijvoorbeeld in Tomb Raider, The Ring, Buffy) schitteren door afwezigheid.

Bochten

Scène uit <i>Thelma & Louise</i>
Scène uit Thelma & Louise

De besproken films zijn allemaal (Amerikaanse) actiefilms van de laatste vijftien jaar. De twee meest beroemde ‘gewelddadige’ vrouwen uit de filmgeschiedenis, Thelma en Louise, krijgen de meeste aandacht, en ook Kiss the Girls wordt uitgebreid onder de loep genomen. Neroni’s conclusie is dat een gewelddadige vrouw als zodanig zozeer allerlei sociale en psychologische regels ondermijnt, dat ze in het narratief van een (Amerikaanse) film nooit dezelfde rol kan vervullen als een gewelddadige man, en dat scenario’s zich in allerlei bochten wringen om dit te voorkomen. Deze bevinding is niet bijzonder: een vrouw die niet op allerlei manieren aan traditionele waarden voldoet, is in de Amerikaanse mainstreamfilm zo schaars als een man achter het aanrecht. Het feit dat Hollywood een consistent bolwerk van seksisme is (een wijder openstaande deur is moeilijk denkbaar), wordt niet in overweging genomen. Neroni kiest er liever voor de films in beschouwing te nemen aan de hand van psychoanalytische theorie: Lacan en Žižek worden naar hartelust geciteerd. Een typisch voorbeeld van theorie ten bate van de theorie, waarvan de waarde buiten strikt academische kringen gering is.

Kluif

Neroni staart zich gelukkig niet geheel blind op de films als zodanig: ze betrekt hier en daar enige sociale context bij haar verhaal. Maar wat er in concretere zin aan de films ten grondslag ligt wordt genegeerd: literaire bronnen en de persoonlijkheden van scenarioschrijvers en regisseurs blijven geheel buiten beschouwing. Zo worden goed beschouwd Stanley Kubrick en Cameron Crowe op één hoop gegooid; James Cameron, Oliver Stone en zelfs Kathryn Bigelow ook. Dit maakt het voor een filmliefhebber onleesbaar, maar zelfs voor een geschoolde lezer is The Violent Woman een behoorlijk ontoegankelijke kluif: hoofdstukken worden niet samengevat in een conclusie, terugkoppeling naar vorige bevindingen ontbreekt vaak. Bovendien deugt de index niet, en zijn de typfouten bij de films legio.