Istanbul bij het haardvuur

Van der Heijde neemt je mee op zijn reis door Istanbul. Hoewel, reis zou wel eens het verkeerde woord kunnen zijn. Een cultuursprint is waarschijnlijk meer van toepassing. Hij doorkruist de stad als een wervelwind, overlaadt ondertussen de lezer met kunst– en regilieushistorische feitjes, at random vergelijkingen en persoonlijke overpeinzingen. Ondanks enkele interessante weetjes die voorbij komen – een alinea over mogelijke patroonheiligen voor homoseksuelen – roept de fanatieke inmenging van de schrijver meer dan eens irritatie op. Bijvoorbeeld wanneer hij een mozaïek beschrijft waarop Christus en Keizer Leo VI de Wijze (886–912) staan afgebeeld:

Dat hij het moet zijn die hier afgebeeld is, is aanleiding voor byzantologen om dit mozaïek te dateren als vroeg 10de–eeuws. Voor de wijsneuzerige opmerking dat je dat net zo goed kunt omdraaien en dat uit een 10de–eeuwse datering is opgemaakt dat het om Leo VI de Wijze moet gaan die hier is afgebeeld, verwijs ik naar byzantinologische studies.

Aan de hand van Van der Heijdes stadswandeling wordt Istanbuls woelige geschiedenis en kunsthistorie fragmentarisch en niet–chronologisch doorlopen. Van kerk tot kerk, van zuil tot zuil komen mythes en verhalen over religie, dynastieën en eigenaardige historische figuren aan bod. Weliswaar zijn de verhalen interessant, maar de lezer krijgt weinig tijd zich in te leven. Juist als de anekdotes interessant beginnen te worden, waait Van der Heijde verder naar de volgende zuil of byzantijns mozaïekwerk. Er is weinig aandacht voor raakvlakken met het leven van de gewone Turk. 

Turks straathondenbeleid
Het hoofdstuk ‘Straattaferelen’ is hierop een welkome uitzondering. Van der Heijde legt zijn waarnemingen van Turken op straat naast de recente politieke ontwikkelingen en neemt enkele politieke leiders onder de loep. Zo schept hij een helder beeld van de tweestrijd tussen het leger en de AK–partij van Erdogan met betrekking tot de grondwettelijke scheiding tussen kerk en staat. Hierna volgt een vermakelijke uiteenzetting van Istanbuls beleid betreffende de straathonden en –katten.

Ook zijn analyse van status in de Turkse micro–economie is treffend als hij vertelt waarom een oude man op straat papieren zakdoekjes verkoopt:

Door een kleinigheid te koop aan te bieden schept de oude man voor het Sirkeci–station de illusie van een handelstransactie. Hij blijft zo één sport van de bodem onder de maatschappelijke ladder verwijderd. Hij vernedert zichzelf niet tot bedelaarschap en bovendien vrijwaart hij zijn afnemers van het gevoel door het geven van aalmoes de ontvanger te vernederen.

De ondertitel van het boek ‘Een stad van weemoed’ doet vermoeden dat het hier een boek van filosofische sfeerbeschrijvingen betreft. Niets is meer waar. De auteur geeft  inzicht in zijn eigen overdenkingen en laat hierdoor de lezer vaker twijfelend dan overtuigd achter. Het boek leest alsof je luistert naar een oude reisleider die aan het haardvuur enthousiast maar chaotisch vertelt over een stad waar hij ooit was.

Doe mee met de prijsvraag en win een van de vijf exemplaren van Istanbul!