Boeken / Fictie

Angst van de mens

recensie: H.G. Wells - The War of the Worlds

De wetenschap heeft het grootste deel van de mensheid nu gerustgesteld, maar lange tijd geloofde men massaal in een invasie van Marswezens. De Britse schrijver H.G. Wells speelde in het beruchte War of the Worlds (1898) in op die angst. Onlangs werd het boek opnieuw verfilmd. En aangezien een Hollywood-blockbuster de verkoopcijfers nooit veel kwaad kan doen, en omdat de vorige vertaling reeds een aantal decennia oud was, verscheen zijn bestseller pasgeleden in een nieuwe Nederlandse vertaling. Arie Storm, zelf schrijver, viel de eer te beurt het boek te vertalen.

In het rustige plaatsje Woking, ergens in Engeland, verschijnen de Marsbewoners voor het eerst. Ze worden gelanceerd in de richting van de aarde en komen daar neer in vreemde cilinders. Aanvankelijk vormen de nieuwe wezens geen probleem – ze bestaan, volgens de beschrijving van de ik-persoon, vooral uit hoofden, omdat ze al zover zijn in de evolutie dat ze alle overbodige lichamelijke vormen hebben afgelegd. Wanneer ze echter beginnen te sleutelen aan vreemde machines, neemt ieder exemplaar een schild en een driepoot aan, zodat ze nagenoeg onverslaanbaar worden. Bovendien storten meer en meer cilinders neer in het geteisterde land.

Overweging

~

Wells’ voornaamste doel is niet een sensationeel verhaal te schrijven. Door de verwijzingen van de ik-persoon, die het verhaal achteraf opschrijft, is al snel duidelijk waar het verhaal naar toe gaat. Belangrijker is de gedachte die Wells het boek meegeeft: alles waar we bang voor zijn, een invasie, uitroeiing, bewerkstelligen we zelf al tegenover anderen.

En voordat we hen te scherp veroordelen moeten we ons eerst maar eens herinneren welke meedogenloze en totale vernietiging onze eigen soort heeft uitgevoerd, niet alleen op dieren, zoals de verdwenen bizon en de dodo, maar ook op onze eigen lager ontwikkelde rassen. Zijn wij zelf zulke vredesdiscipelen dat we mogen klagen als de Marsbewoners oorlog voeren in diezelfde geest?

Deze boodschap is van alle tijden, want er gaat geen tijdsgewricht voorbij zonder een oorlog waarin mensen talloze soortgenoten ombrengen en de natuur onherstelbaar beschadigen; de Middeleeuwse kruistochten, de conflicten in het Midden-Oosten, het huidige terrorisme.

Merkwaardig hedendaags

Het feit in aanmerking genomen dat H.G. Wells het verhaal al in 1898 op papier zette (de gloeilamp was toen nog geen twintig jaar in gebruik), is War of the Worlds nog merkwaardig bij de tijd. Wells beschrijft dat de Marsbewoners technologisch gezien veel verder zijn dan de aardebewoners, in een schets die ook in een nieuw boek voor zou kunnen komen:

Het apparaat maakte de indruk van een metalen spin met vijf samengevoegde, beweeglijke benen en met aan het lichaam een buitengewoon aantal nauw samenwerkende hefbomen, stangen en tastende en grijpende tentakels.

Commotie

~

The War of the Worlds werd pas echt bekend toen in 1938 een hoorspel uitkwam dat gebaseerd was op het boek. Vele mensen geloofden de nieuwsberichten die in scène waren gezet, ze raakten in paniek en sloegen massaal op de vlucht zodat zelfs enkele wegen dichtslibden. Wells zelf beschrijft het heel anders. Zijn nuchtere Engelse personages blijven zo lang mogelijk gewoon thuis en verlaten pas terughoudend de huizen wanneer ze het nieuws niet meer kunnen ontwijken. Nog dagenlang na de inslag van de eerste cilinder zijn er mensen die de nieuwsberichten niet geloven, ook omdat die niet anders verspreid worden dan via kranten en mond-tot-mond-reclame.

Verfilmingen

H.G. Wells’ oeuvre omvat vele boeken, maar de reden dat The War of the Worlds daar de bekendste van is, is dat het boek al twee keer verfilmd is. In 1953 sleepte de eerste verfilming een Oscar voor de beste special effects in de wacht. Steven Spielberg regisseerde de versie die eerder dit jaar uitkwam. Beide films bevatten nogal wat dichterlijke vrijheden; The War of the Worlds anno 1953 speelde zich af in Amerika en Spielberg verving de rustige Engelse hoofdpersoon door een gescheiden man die zijn twee kinderen in een moordende autorit naar hun moeder moet brengen. En dus geldt voor The War of the Worlds wat voor zoveel verfilmde boeken geldt: het boek is beter.