Boeken / Fictie

Fascinerend overzicht in verzen

recensie: Geert Buelens (red.) - De 100 beste gedichten van de Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog in honderd gedichten: niemand geeft je zo’n rijk en volledig beeld van dit bloedige conflict als Geert Buelens.

De dichter en Utrechtse hoogleraar Geert Buelens heeft zich al enige jaren vastgebeten in de Eerste Wereldoorlog: in 2008 verschenen zowel de bloemlezing Het lijf in slijk geplant als Europa Europa!. Een selectie uit dat eerste boek is nu opnieuw uitgegeven onder de heel wat prozaïschere titel De 100 beste gedichten van de Eerste Wereldoorlog.

Honderd gedichten dus, uit alle streken van de wereld. In de publieke beleving hebben vooral de Britten het monopolie op poëzie over de Grote Oorlog. De ‘War Poets’ heet de groep, die onder meer uit Rupert Brooke, Wilfred Owen en Siegfried Sassoon bestaat. Wereldberoemd zijn zij en hun zinnen over de oorlog, zoals Owens regels ‘The old Lie; Dulce et decorum est / Pro patria mori’ – het is een leugen dat het een eer is voor het vaderland te sterven.

Het podium verbreden

Het is Buelens’ doel om het grote publiek duidelijk te maken dat meer dichters over de Eerste Wereldoorlog hebben geschreven dan de War Poets. Tom Lanoye verwoordt Buelens’ taak in zijn voorwoord zo: ‘Het gaat om beeldvorming en vertekening, twee vaak niet eens bewuste processen.’ Hoe dan ook, er is veel op papier gezet tijdens en na de Eerste Wereldoorlog. Tijd om, honderd jaar na dato, het podium te verbreden.

Bladerend door deze bloemlezing valt op hoeveel klinkende namen gedichten hebben geschreven over de oorlog: de Russische Anna Achmatova, de Portugees Fernando Pessoa, de Duitser Rainer Maria Rilke, de Hongaar Desző Kosztolányi, ja zelfs Rabindranath Tagore, de eerste Indiase Nobelprijswinnaar voor de Literatuur, die in het Bengaals schreef. De lijst kan met gemak verlengd worden.

Mooi is ook hoe Buelens een aantal Nederlandstalige dichters heeft opgenomen, wellicht om nog een punt te maken: ook onze dichters zaten niet stil. Herman Gorter en Paul Van Ostaijen zijn present, maar de grotere ontdekkingen zijn Jacobus van Looy, August Van Cauwelaert en Daan Boens. Lanoye breekt terecht een lans voor Boens.

Krachtig en fascinerend

De 100 beste gedichten van de Eerste Wereldoorlog lijkt eerst een gelegenheidsuitgave, waarmee samensteller en uitgever de aandacht hopen te trekken van de pers en het publiek in dit herdenkingsjaar. Het is echter meer. Buelens heeft een ongelofelijk overzicht over de poëzieproductie ten tijde van en na de Eerste Wereldoorlog en dat heeft een krachtig en fascinerend overzicht in verzen van dat goddeloze conflict opgeleverd.