De beste president

In Lincoln. Een geniaal politicus zet Frans Verhagen dit beeld recht. Twee dingen maakten Lincoln uniek: zijn moderniteit en zijn kundigheid als politicus. Amerika-deskundige Verhagen, die al meerdere werken over de VS op zijn naam heeft, zet de president neer als een berekenende man die doelbewust werkte aan een carrière in de politiek, gedreven door zowel (enig) idealisme, maar ook vooral door het plezier dat hij eraan ontleende. Lincoln hield van discussie en debat en genoot ervan te spreken. Hij was boven alles een pragmaticus die altijd zocht naar de beste oplossing, en niet de voor hem gunstigste. Al was hij ook niet vies van enige partijpolitiek. Lincolns politieke ‘geluk’ was de Burgeroorlog, die al zijn creativiteit, inzicht en compassie opeiste. Onder de lastige omstandigheden van het proberen te leiden en lijmen van een natie excelleerde hij en schiep hij de mogelijkheden om noord en zuid weer bij elkaar te brengen.

Slavernij & oorlog

Het is Verhagen goed gelukt om een beeld van de mens Lincoln te schetsen en van de politieke situatie waarin hij terechtkwam. Hierbij merkt hij zeer terecht op dat het lot Lincoln soms gunstig gezind was. Bijvoorbeeld dat hij aan het begin van zijn politieke loopbaan soms onverklaarbaar hem welgezinde vrienden maakte die hem aan allerhande baantjes hielpen en dat de instabiele politieke situatie in de Confederatie hem als president in de kaart speelde. Het belangrijkste was echter Lincolns politieke kunde. Een terugkerend vraagstuk rondom Lincoln is zijn visie ten aanzien van de slavernij. Waarom wachtte hij tot halverwege de oorlog voordat hij (een deel van) de slavenbevolking bij wet bevrijdde? Het waren politieke redenen die hem hiertoe bewogen en Verhagen slaagt er in dit op een heldere manier uit te leggen.

Verhagen besteedt veel aandacht aan de persoon Lincoln en aan diens omgang met zijn politieke concurrenten in Washington. Hierdoor komt echter de behandeling van de oorlog die Lincoln leidde enigszins in het gedrang. Lincolns voortschrijdende militaire inzicht wordt benoemd, maar zijn relatie tot zijn beste twee generaals, Ulysses S. Grant en William T. Sherman had verder uitgewerkt mogen worden. Juist hun kunde en Lincolns vertrouwen in hen beiden waren bepalend in de laatste jaren van de oorlog. Een ongelukkige fout die in het boek is geslopen is de verwijzing naar de ‘Wilderness Campaign’, die nooit bestaan heeft – deze heet de ‘Overland Campaign’. In het kader van deze campagne vond overigens wel de ‘Battle of the Wilderness’ plaats.

Obama & leiderschap

Het boek bevat erg veel verwijzingen naar en vergelijkingen met de huidige president Barack Obama. Deze heeft meermaals aangegeven Lincoln een grote inspiratiebron te vinden en Verhagen maakt hiervan gebruik door bij een aantal van Lincolns beslissingen te verwijzen naar hoe deze Obama beïnvloed kunnen hebben. Maar daarin schuilt het probleem: kunnen hebben. De wereld van Lincoln en die van Obama lijken niet op elkaar, behalve dat beiden te maken kregen met verscheidene crises. Het is – zeker binnen de context van dit boek – niet relevant wat Lincoln deed en of Obama tegenwoordig iets doet wat daarop lijkt.

‘Fouten maakte hij zeker, maar zelfs de mensen die daarop wezen twijfelden nooit aan Lincolns integriteit en oprechtheid’, schrijft Verhagen. Dit, gekoppeld aan Lincolns uiteindelijke succes een einde aan de Burgeroorlog te maken, maken het beeld compleet van de ‘geniale politicus’. Perfectie is een illusie, maar Lincoln slaagde erin boven alle partijen uit te stijgen. En dat was nu net wat nodig was om de Verenigde Staten door de grootste crisis uit haar bestaan te loodsen. In deze tijd van naderende presidentsverkiezingen en het 150-jarig ‘jubileum’ van de Burgeroorlog, valt Lincoln aan te raden aan iedereen die meer wil weten over werkelijk inspirerend en daadkrachtig leiderschap.