Meer dan genoeg ideeën
Met Het gelijk van Heisenberg kun je veel kanten op. Pollux’ eerste boek is een spannend, futuristisch verhaal. Maar het zou ook voor een psychologische roman door kunnen gaan. Het bevat in ieder geval een veelheid aan thema’s. Dat is dan meteen zowel het sterkste als het zwakste punt van dit debuut.
In de nabije toekomst is de wereld in vier delen gesplitst, waarbij West- en Zuid-Europa het grootste machtsblok vormen. De landen hebben zich verenigd tot de ‘Verenigde Markten van Europa’, een entiteit zonder politieke regering maar met een commerciële bedrijfsvoering: The Engagement. De enige leidraad voor dit bestuur is de wet van vraag en aanbod. Burgers en kiezers bestaan niet meer, alleen maar consumenten. De ‘not engaged states‘, de landen die nog een politieke regering hebben, vormen een soort tweederangs landen. Een futuristische sfeer dus, en misschien ook wel vergezocht. Hoofdpersonage Syris werkt voor The Engagement, bij een dienst die haar eigen burgers controleert en afstraft vanwege marktkritisch (oftewel links) denken.
Narcistisch en egocentrisch
De grote vijand in dit boek is echter geen linkse terrorist, maar collega Heino Duzzel. Syris laat het niet na om hun beider persoonlijkheden met elkaar te vergelijken: ‘Die van mij, warm, meelevend en altruïstisch en die van hem, trots, egocentrisch en ziekelijk hunkerend naar aandacht.’ Al gauw blijkt echter dat Syris zijn eigen negatieve kanten op Duzzel projecteert: dit hoofdpersonage is een narcist en een egoïst. Pollux legt met deze techniek een psychologische basis waarop hij verschillende karakters knap uitbouwt.
Syris voldoet aan het beeld van de moderne westerse consument. Hij leeft liever zorgeloos als collaborateur in een totalitair systeem dat onschuldigen mishandelt, dan dat hij voor vrijheid en idealisme kiest. In het begin van het boek komt Syris aandrijven bij een kerktoren. In een rubberen bootje, omdat heel West-Europa overstroomd is. Boven in de kerktoren zal hij de laatste gebeurtenissen uit zijn leven opschrijven.
Tegen de tijdvolgorde in
Wat volgt is een niet-chronologisch relaas van verschillende problemen. Syris is marktkritisch bevonden en vormt dus een gevaar voor de gevestigde orde. Hij wordt gearresteerd en ontdekt dat zijn vrouw hem bedriegt. Bovendien moet hij voor zijn werk naar New York en vindt er een continentale overstroming plaats. Dat lijkt verwarrend, en dat is het ook. Al deze problemen vertelt Syris kriskras door elkaar, totaal geen rekening houdend met hun werkelijke volgorde.
Het gelijk van Heisenberg is een veelzijdig boek. De selectie aan mogelijke thema’s bevat het vrijemarktdenken, westerse onverschilligheid en desillusie binnen het huwelijk. Pollux heeft een kritisch en interessant boek geschreven. En dat in een heldere, cynische stijl. Het is prachtig dat deze thema’s zijn verdeeld over verschillende verhaallijnen, maar jammer dat geen ervan de voorkeur boven alle andere krijgt. In dit debuut zitten meer dan genoeg inhoudelijk sterke ideeën, maar helaas krijgt geen ervan de uitwerking die het verdient.
