Oorlogswonden helen niet

van Erik de Graaf, het eerste deel van een tweeluik. In een sobere stijl schetst hij de ontmoeting tussen twee geliefden die elkaar na de oorlog weer terugzien, maar te veel hebben meegemaakt en verloren om samen nog verder te kunnen.

Erik de Graaf publiceerde eerder al een autobiografische trilogie die veel lof oogstte. Scherven, waar hij enkele jaren aan heeft gewerkt, is gebaseerd op de verhalen die hij hoorde van zijn oom Gijs, een soldaat die in de Tweede Wereldoorlog was gelegerd in het dorpje van zijn grootouders, Smitshoek onder de rook van Rotterdam. In het dagelijkse leven is hij grafisch ontwerper, en die invloed is duidelijk zichtbaar in zijn goed doordachte stijl en de effectieve opbouw van de beelden.

Niet heldhaftig

Scherven vertelt het verhaal van Victor en het joodse meisje Esther, die voor de oorlog begon geliefden waren, en vol hoopvolle plannen voor hun toekomst. Als de bezetting eenmaal een feit is, duikt Esther met haar moeder onder. Victor, die zich in eerste instantie passief opstelt, neemt uiteindelijk de beslissing om zich aan te sluiten bij het verzet. Op 5 mei 1946 komen ze elkaar na jaren weer tegen bij het graf van Chris, een wederzijdse vriend die in de oorlog is geneuveld. Stukje bij beetje vertelt Victor, die in de meidagen diende als soldaat, wat er is gebeurd. Het is geen heldhaftig verhaal over groots verzet tegen de Duitsers, maar veel meer een verhaal over de angst en de onmacht van Nederland in die dagen. Het verhaal breekt halverwege af, en zal worden voortgezet in het tweede deel van het tweeluik.

Het is te hopen dat dat tweede deel niet te lang op zich zal laten wachten, want De Graaf heeft het verhaal op een prachtige manier opgebouwd, daarbij kundig gebruikmakend van visuele technieken en kleurpatronen. De flashbacks van voor de oorlog zijn in grijstinten, terwijl die van de oorlogsdagen zelf in sepiatinten worden weergegeven. Deze technieken geven het verhaal een authentieke sfeer, en bieden de lezer tegelijkertijd houvast op de momenten dat het verhaal in de tijd verspringt. Die sprongen maken het contrast tussen de hoofdpersonen voor en na de oorlog goed zichtbaar. Esther is duidelijk verbitterd en wil maar weinig loslaten over wat haar is overkomen. Victor maakt vooral een verslagen en schuldige indruk. De littekens van de oorlog dragen ze overduidelijk met zich mee.

Sterke beelden

De Graaf tekent het verhaal in een mooie, vaste stijl. De tekeningen zijn vrij eenvoudig gehouden en doen gestileerd en verstild aan. Die stijl heeft als minpunt dat bewegingen en actiemomenten erg houterig overkomen, maar in dialogen en close-ups werkt het weer wel goed. De Graaf weet met heel kleine nuances in zijn lijnvoering de emoties van de personen goed zichtbaar te maken. In het eerste deel heeft hij bovendien een aantal flashbacks verwerkt die werken als cliffhanger en gestaag een spanning in het verhaal opbouwen. De kleurkeuzes maken het geheel af door de authentieke en intieme sfeer die zij oproepen, het verhaal komt werkelijk over alsof het 70 jaar oud is.

Aan het einde van het boek heeft De Graaf informatie toegevoegd over de biografische delen van het verhaal, in de vorm van originele papieren en foto’s. De originele documenten brengen het verhaal tot leven en doen direct verlangen naar het tweede deel. Een erg mooi vormgegeven boek, en een prachtig tijdsdocument.