Wat is het leven zwaar

In Drie dollar draait alles om Eddie Harnovey, een scheikundig ingenieur uit Melbourne. Het boek begint op het moment dat hij radeloos en met slechts drie dollar op zak terugkijkt op zijn leven. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Waar is het mis gegaan? Perlman neemt de lezer bij de hand en toont het leven van een man die leek te lijden onder álle economische crisissituaties die de laatste twee decennia gekend hebben.

Elliot Perlman, geboren op 5 mei 1964, woont en werkt in Melbourne. Drie dollar is zijn debuutroman uit 1998, waarmee hij ‘The Age Book of The Year Award’ en de ‘Betty Trask Award’ won. Eerder schreef Perlman al een bundel korte verhalen met de titel The reasons why I won’t be coming en in 2004 verscheen zijn tweede roman, Zeven vormen van dubbelzinnigheid, in het Nederlands. Bovendien schreef hij samen met Robert Connolly het script voor de verfilming van Drie dollar.

Een gewone man

Eddie Harnovey groeit op in het Australië van de jaren zeventig, waar hij zich prima vermaakt met zijn vriendinnetje Amanda. Door een speling van het lot – Amanda’s ouders eigenlijk – verhuist zij echter en worden de twee kinderen uit elkaar gehaald. Op Eddie heeft deze zomer dan ook een behoorlijke impact; hij besluit om scheikundig ingenieur te worden, net als Amanda’s vader, de onaantastbare en onkreukbare mijnheer Claremont. Op de universiteit ontmoet hij vervolgens Tanya, een intelligente idealist, met wie hij na een korte breuk toch in het huwelijksbootje stapt. Hij krijgt een baan bij het ministerie, zij aan de universiteit en samen krijgen ze een dochtertje: Abby. Zijn jeugdliefde Amanda komt hij ondertussen iedere 9,5 jaar tegen.

Tot zover gaat alles goed, maar dan plots slaat het noodlot toe: Tanya blijkt depressief en haar humeur schommelt harder dan de beursberichten – of loopt daar eigenlijk synchroon mee; Eddie wordt op zijn werk bij het ministerie gebruikt voor een smerig spelletje van zijn baas, die ook weer een connectie met zijn verleden blijkt te hebben; de economische crisis slaat toe en binnen een redelijk korte tijd raken ze alles kwijt wat ze hebben; als klap op de vuurpijl wordt dan ook Abby nog eens ernstig ziek.

Toeval

Het bovenstaande leest als een pakketje prima ingrediënten voor een meeslepende roman, maar helaas blijft het bij die ingrediënten. Er zitten wat leuke passages in het boek, een aantal herkenbare personages en twee of drie discussies waarbij het mogelijk is om je daadwerkelijk op te winden, maar het probleem is voornamelijk dat het leven van Eddie niet zo heel bijzonder is. Nu zou dat gegeven op zich ook een geweldige roman kunnen opleveren – zie bijvoorbeeld De avonden –  ware het niet dat Perlman wel probéért om het leven van Eddie interessant te maken. Toevalligheid wordt op toevalligheid gestapeld, met voorspelbaarheid en ongeloof bij de lezer als gevolg. Waar Perlman in zijn roman beter op zoek was gegaan naar een vorm van determinisme, tracht hij nu alle losse eindjes aan elkaar te knopen, hetgeen slechts resulteert in een soort weefsel waarin alle personages op gezette tijden passeren, met de 9,5 jaar van Amanda als toppunt van stiptheid. Bovendien kan de lezer een groot deel van de drama’s van verre aan zien komen; alleen al na het lezen van de achterflap van het boek eigenlijk, want die verraadt de volledige ontknoping. Het feit dat Eddie die wendingen ook ziet aankomen, maar weigert om er naar te handelen, roept vooral frustratie op in plaats van medelijden.

O bespaar me

Het is moeilijk om Eddie echt sympathiek te gaan vinden. Zijn leven overkomt hem, en op de twee of drie momenten in het boek waar hij daadwerkelijk een keuze moet maken, behandelt hij ieder vraagstuk als een variatie op (de film) Sophie’s Choice. De rest van de tijd voelt hij zich eigenlijk alleen maar zielig en accepteert hij alles wat hem overkomt gedwee. Zijn karakter blijft redelijk oppervlakkig en de intelligentie en eruditie die Tanya wel min of meer gegund zijn, worden bij hem enkel getoond in een sterk staaltje ‘name dropping’. Ook de vertaling helpt je als lezer niet echt om lekker in het verhaal te komen. Het oorspronkelijke Engels sijpelt voortdurend in het Nederlands door, zoals bijvoorbeeld in het volgende, onbeholpen stukje:

“Vind je dat anderen verantwoordelijk zijn voor jouw problemen, Eddie?”
“O, bespaar me.”

Al met al gebeurt in dit boek precies datgene wat iedere man met een beetje pech zou kunnen overkomen. Niets menselijks is Eddie vreemd. Dit zorgt er jammer genoeg tegelijkertijd voor dat zijn leven ook niet echt interessanter is dan dat van iedere willekeurige Australische man van zijn leeftijd. Misschien is het boek voor deze categorie mannen een feest van herkenning, maar of het alle andere doelgroepen ook echt weet te raken? De manier waarop Perlman zijn verhaal opbouwt, verbetert daar helaas niets aan. Er zijn dus een aantal hele saaie zondagmiddagen nodig om het te redden tot de laatste pagina die, volledig in de lijn der verwachtingen, geen verrassingen meer te bieden heeft.