Wanneer privacy diefstal wordt

Wanneer Mae wordt aangenomen bij de Cirkel gaat er een wereld voor haar open. Het bedrijf, dat Google, Facebook, Twitter en alle andere grote internetbedrijven heeft opgeslokt, biedt een goed salaris en een oneindige hoeveelheid faciliteiten en diensten. Mae’s ziektekosten worden vergoed, evenals die van haar aan MS lijdende vader. Ook na werktijd is er genoeg te doen op de campus; iedere dag is er wel reden voor een feest. Deze evenementen blijken echter niet vrijblijvend. Ook in haar vrije tijd wordt Mae geacht deel te nemen aan activiteiten op de campus, en daar door middel van foto’s verslag van te doen.

Alles openbaar

De Cirkel is een geëngageerde roman die begint als een groteske persiflage op de internetbedrijven in Silicon Valley. Zo doet de campus van de Cirkel met haar oneindige faciliteiten denken aan die van Google. De maandelijkse toespraken waarin nieuwe producten en ideëen worden onthuld hebben veel weg van de geroemde toespraken van Steve Jobs en het eeuwige streven om alles met elkaar te delen is een regelrechte verwijzing naar social media als Facebook en Twitter. De hele dag zijn de werknemers bezig met het uitdelen van smiles en frowns, ondubbelzinnige afgeleiden van onze likes.

Maar Eggers’ roman doet meer dan enkel deze bedrijven op de hak nemen. Hij laat zien wat de mogelijkheden zijn wanneer één bedrijf een absoluut monopolie op alle internetdiensten heeft. Gaandeweg ontvouwt het verhaal zich als een dystopie. Met de plannen van de Cirkel om alles en iedereen transparant te maken door middel van camera’s wordt privacy steeds meer verbannen. Immers, zo redeneren de zogeheten wijzen van de Cirkel, halen we niet het beste uit onszelf wanneer we sociale controle hebben?

Enigszins ongeloofwaardig is het gebrek aan skepsis dat de meeste personages hebben ten opzichte van de totalitaire plannen van de Cirkel. Mae zelf vertoont weinig tot geen argwaan wanneer ze wordt aangemoedigd alle details uit haar privéleven te delen. Eggers’ kritiek moet daarom verwoord worden door Mae’s ex-vriend Mercer, die op weinig begrip van zijn medemens kan rekenen wanneer hij besluit in een niet door de Cirkel gecontroleerd natuurgebied te gaan wonen.

Schrijnend toekomstscenario

De vergelijking van De Cirkel met Orwells 1984 is onontkoombaar. Ook De Cirkel houdt de maatschappij een spiegel voor en schetst een dystopisch beeld van de toekomst. Maar waar 1984 een hiërarchische samenleving toont waar Big Brother macht uitoefent op het volk, is het in De Cirkel de bevolking zelf die macht uitoefent. Totaal geobsedeerd door social media houdt iedereen elkaar in de gaten. Iedereen kan alles zien. Dit maakt De Cirkel zo mogelijk nog enger.

Eggers’ missie – het geven van een wake-up-call – is geslaagd. Menig Facebook- en Twittergebruiker zal zich schuldbewust achter de oren krabben wanneer Mae zich weer eens druk maakt om de hoeveelheid volgers en ‘smiles’ die ze heeft. Dan rest de vraag nog of een roman als deze ook werkelijk een verschil kan maken. Eggers is zich maar al te pijnlijk bewust van het feit dat het uiteindelijke probleem niet aan het bedrijf ligt, maar aan haar gebruikers. Hiermee is De Cirkel een confronterende roman over een toekomst die niet eens zo vergezocht lijkt.