Boeken / Fictie

Het verhaal achter de naam

recensie: Daša Drndic (vert. Guido Snel) - Zonneschijn

Het is vijfenzestig jaar geleden dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. De herinneringen en gevolgen van deze helse periode zijn echter ook vandaag de dag voor veel mensen nog steeds springlevend en voelbaar.

Haya Tedeschi is zo’n persoon die nog dagelijks bezig is met de oorlog en haar persoonlijke ervaringen in die oorlog. Zij zoekt al jarenlang naar haar zoon Antonio. Haya’s zoon is het gevolg van de kortstondige relatie die zij had met een SS-officier. Na zijn geboorte werd Antonio, net als miljoenen andere kinderen, bij zijn ouders weggehaald voor het zogenaamde Lebensbornproject.

Documantaire
In Zonneschijn worden we geconfronteerd met de resultaten van de jarenlange speurtocht van Haya. Tijdens haar zoektocht heeft ze haar familiegeschiedenis minutieus onderzocht en in dit boek zien we daar het resultaat van. Dat levert een documentaire roman op die bijna de hele twintigste eeuw beslaat. Aan de hand van de ontwikkelingen binnen de familie Tedeschi, worden we langs de grote gebeurtenissen van de vorige eeuw geleid.

~

Met name de Tweede Wereldoorlog en de gevolgen daarvan, vormen een prominent onderdeel van het relaas. Door het gebruik van ooggetuigenverklaringen, documenten en foto’s wordt pijnlijk duidelijk wat de impact van deze waanzin was én nog steeds is. Door de oorlog te vertalen naar de gevolgen voor de individu in het gewelddadige geheel, zorgt schrijfster Drndic voor een directe betrokkenheid van de lezer met de gruwelijke feiten. Door de context kleiner te maken geeft ze zo het verhaal een grotere impact.

Omslachtig
Ondanks het gebruik van de romanvorm voor het presenteren van de verschrikkingen van de oorlog, zijn het juist de droge feiten en verklaringen die het meeste indruk maken. Zodra Drndic zich beperkt tot het presenteren van oorspronkelijke documentatie, dringt de werkelijkheid zich pas echt op aan de lezer. Dat het romangedeelte dat juist niet doet, ligt aan het wollige taalgebruik dat daarin gehanteerd wordt. Maar ook als een personage uit het verhaal in gesprek is met, of een brief leest van een ander persoon, wordt de vertelstijl van de auteur erg vermoeiend.

Om de haverklap gooit de schrijfster dan namelijk de teksten ‘vertelt Elvira Weiner’, ‘zegt Ada’ of ‘schrijft Morelli’ door hun respectievelijke relaas. Hun persoonlijke verhaal wordt schuingedrukt weergegeven, dus het is de lezer al duidelijk dat het hier om een citaat van hun vertelling gaat. Daar hoef je niet om de twee zinnen aan herinnerd te worden. 

‘Deze commissie zou vrij toegang moeten krijgen tot alle kerkelijke instituties, schrijft Morelli, en volledig inzicht in alle documenten. Maar, schrijft Morelli, binnenkort verschijnen de dagboeken….’

Daarnaast stopt de auteur nogal eens veel te veel informatie in één zin:

Vervolgens Giselda Zucconi, en Olga Ossani; Maria Luisa Casati Stampa, verzamelaarster van exotische dieren en bizarre huisraad, o, Ida Rubinstein, Isadora Duncan, de zangeres Olga Levi Brunner, en na haar de pianiste Luisa Baccara, waarna de rijke Amerikaanse schilderes Romaine Goddard Brooks, die later zal besluiten om lesbienne te worden; en dan, o god, de befaamde Eleonora Duse; Elvira Natalia Fraternali Leoni, contessa Natalia de Golubeff, die in 1941 sterft aan de alcohol en armoede (wat Ada, dan al lang en breed met Tedeschi getrouwd, koud zal laten); Maria Gravina Cruyllas de Ramacca, moeder van vier zonen, die Gabriele haar dochter Renata ten geschenke geeft; Giuseppina Mancini Giorgi, die in 1908 in een gesticht wordt opgenomen; en dan, in 1920 nog immer actueel, de Parisienne Amélie Mazoyer.

Moet verteld
Deze stukken tekst maken van Zonneschijn een niet direct heel toegankelijk boek. Maar het loont om je er als lezer doorheen te worstelen. Wat Daša Drndic te melden heeft over, met name, de Tweede Wereldoorlog is indringend genoeg op zichzelf.

Terwijl je leest over de massavernietiging in de concentratiekampen en de gaskamers, word je weer eens geconfronteerd met deze zwarte periode uit de recente geschiedenis. Dit is een verhaal dat verteld moet worden: keer op keer. Opdat wij niet vergeten dat er achter elke naam een verhaal schuilgaat. En dat dit verhalen zijn die gehoord dienen te worden.