Boeken / Fictie

Op weg naar heilig Parijs

recensie: Bas Vlugt - Transit

.

Een langdurige rondreis door West-Afrika brengt een blanke fotograaf op nogal curieuze wijze in contact met een ambitieuze Europa-ganger. Er wordt in een afgelegen dorp op zijn verzoek een traditionele en geheime dans opgevoerd en na het fotograferen hiervan doet hij de toezegging als tegenprestatie de jongeman mee te nemen op zijn reis naar het noorden. Ze trekken gezamenlijk op, de fotograaf om zijn onbedwingbare beeldhonger te stillen en daarmee een financiële slag te slaan, de Afrikaanse migrant Seydou om de oversteek naar het Europese continent en vervolgens naar het heilige Parijs te maken. Als in een roadmovie worden we deelgenoot van de ervaringen van deze tegengestelde reisgenoten: de ene wil Afrika ontdekken en vangen in zijn camera, de ander wil Afrika zo snel mogelijk verlaten en zijn gefantaseerde beelden van Europa en Parijs werkelijkheid zien worden.

Gulzig binnenslurpen
Seydou is een goede gids voor de fotograaf in onbekende streken en de fotograaf op zijn beurt is een bron van informatie voor Seydou, die alles wil weten van de wereld die op hem ligt te wachten. Afrika is passé voor hem: een continent dat zich wentelt in zijn eigen ellende en niets onderneemt om een betere toekomst te scheppen. Seydous meest kostbare – en eigenlijk zijn enige – bezit is een Michelin-kaart van Noord-Afrika met een klein randje Zuid-Europa erop én een oude stadplattegrond van Parijs. Hij bestudeert ze eindeloos en kent alle belangrijke arrondissementen en straten van Parijs uit het hoofd.

De fotograaf is ondertussen bezig met geld verdienen. Het gaat om de juiste plaatsen, de meest uitzonderlijk geklede mensen en natuurlijk om het perfecte licht. Passanten worden betaald om te poseren voor de camera die “gulzig de voorgeschotelde beelden naar binnen slurpt”. Als een moderne ontdekkingsreiziger exploreert hij Afrika en maakt het zich eigen, altijd met een scherp oog voor wat hij kan verkopen. Maar hij hoedt zich voor teveel contact; té intensief Afrika beleven is gevaarlijk:

“Wij blanken in Afrika kunnen alleen functioneren door de focus te allen tijde volledig en geheel op onszelf te richten. Staan wij echt open voor het drama dat Afrika heet, dan gaan we kapot. Het zou betekenen dat we het continent spoorslags moeten verlaten”.

En zo houdt hij het pantser om zich heen in tact. Hij voorziet Seydou op cynische wijze van spaarzame informatie over het leven in Europa en waarschuwt hem voor de zekere mislukking van de overtocht. Seydou is realist maar blijft geloven in zijn droom en als het hem op een avond teveel wordt, vliegt hij de fotograaf naar de keel en schreeuwt: “Hoop. Ik wil alleen maar dat je me hoop geeft, stomme witte klootzak die je bent. Hoop, weet je wel wat dat is?”

Na een lange omzwerving nemen ze uiteindelijk afscheid van elkaar. Seydou sluit zich in het noorden aan bij de grote groep migranten die wacht op het goede moment om de uiteindelijke oversteek te wagen. Of eigenlijk op het grote wonder. De fotograaf blijkt zich zo verbonden te voelen met Afrika dat hij het niet meer wil verlaten.

Dunne draadjes
Als reisverhaal is Transit een goed verslag van een ontmoeting en een intensieve tocht door het Afrika van nu. Hiermee toont Vlugt zich een echte journalist, een pure observator die de weerslag van feiten én een verhalend beeld van de vlucht naar Europa samenbrengt in een meeslepend boek. Nu eens geen treurige verhalen van de noodlottige oversteek of van een anoniem bestaan in de goot van dat gedroomde Europa, maar juist over dat wat ervóór gebeurt, de aanloop er naartoe. Alle geloof en hoop samengebald in een mens met de absolute zekerheid het geluk elders te vinden.

Er is nogal krampachtig geprobeerd dit verhaal een ‘roman’ te laten zijn. De geheimzinnige maskerdans, de wat verlopen fotograaf, een vroegere liefdesaffaire van Seydou, het wordt er allemaal aan de haren bijgesleept om de realiteit te fictionaliseren. Maar deze dunne draadjes die pogen het verhaal bij elkaar te houden als roman zijn te onbeduidend om er enigszins toe te doen. Lees hier overheen en je hebt een product in de beste traditie van het fenomeen faction: facts en fiction samengebracht in een boek dat een goed beeld geeft van de haast onmogelijke exodus naar dat onweerstaanbare Europa.