Boeken / Non-fictie

Beeld van een ware Meester

recensie: Antonio Forcellino - Michelangelo - Een rusteloos leven (vert. Els Naaijkens)

Michelangelo. Wie kent hem niet? Uiteraard heb ik het dan niet over die groene Teenage Mutant Hero Turtle, wel over die andere held. De man van het plafond in de Sixtijnse kapel en maker van beroemde beelden zoals de David en de Mozes. Er is uiteraard al veel over hem geschreven, maar Antonio Forcellino vond dat er nog wel een boek bij kon.

Zodra je begint te lezen in Michelangelo – Een rusteloos leven wordt je aangenaam verrast door de aangename schrijfstijl van Forcellino. Dit wordt geen boek met een chronologische opsomming van feiten en gebeurtenissen, eerder een roman die het levensverhaal van een bekend schilder en beeldhouwer vertelt. Met mooie beschrijvingen van de leefomgeving en het tijdsbeeld waarin deze man zich bevindt.

Toen op de ochtend van 19 oktober 1503 in Rome zich het vreselijke nieuws verspreidde, regende het pijpenstelen. Het herfstlicht deed vergeefse pogingen om door het wolkendek, dat onbeweeglijk tussen de Tyrrheense Zee en de Abruzzen lag, heen te dringen. In de ongeplaveide straten vormde zich een modderstroom die alles wat los en vast zat in de richting van de Tiber sleurde.

Dergelijke passages deden me eerder vermoeden dat ik een historische thriller van Sarah Dunant aan het lezen was dan een biografie over Michelangelo. Michelangelo – Een rusteloos leven is dan ook geen saaie biografie geworden, maar een spannende ontdekkingstocht door het 15de– en 16de-eeuwse Italië van één van de grootste kunstenaars die we ooit gekend hebben.

Uniek

Forcellino laat ons kennis maken met de mens achter de kunstenaar. We zien een Michelango met al zijn angsten en verlangens; een Michelangelo die nukkig was, moeilijk in de omgang, bezeten van geld, maar geniaal in zijn werk; een man die moeilijk vrienden maakte, maar alom geliefd was om zijn unieke gave levenloze materie tot leven te wekken. Zijn vakmanschap was ongekend en ongeëvenaard, zo ook zijn gierigheid. Geen enkele kunstenaar verdiende zo goed als Michelangelo, maar geen enkele andere kunstenaar ontzegde zichzelf ook zoveel als hij dat deed. Alles stond in dienst van de kunst. Vleselijke genoegens, zoals eten en drinken, stonden de ontwikkeling van die kunst alleen maar in de weg.

Als lezer ga je door het boek heen de figuur Michelangelo steeds meer waarderen en koesteren, ondanks zijn persoonlijke gebreken, zoals zijn haast fysieke weerstand tegen het liefhebben van zijn familie, vrienden of vrouwen in het algemeen. De weinige mensen die hij in zijn leven toeliet, liet hij ook net zo snel weer vallen wanneer zijn alom vertegenwoordigde wantrouwen weer eens de kop op stak. Michelangelo was geen gemakkelijk mens. Maar misschien daarom juist wel zo fascinerend.

De beste

Zo onconventioneel als hij met zijn medemens omging, zo ‘anders’ ging hij met de kunst om. Gedreven door zijn tomeloze scheppingsdrang én door zijn persoonlijke geloofsovertuigingen creëerde hij kunstwerken die hun gelijke niet kenden, omdat hij een kunstenaar was die het aandurfde buiten de gebaande paden te treden en niet in de geijkte hokjes dacht. Wat dat betreft was Michelangelo misschien zelfs de oerkunstenaar. Wie had voor hem ooit engelen zonder vleugels geschilderd? Wie durfde Christus in het tafereel van de bekering van Paulus ondersteboven te portretteren? Ongekend voor zijn tijd. Tel daar zijn ongeëvenaarde vakmanschap bij op en je hebt de geboorte van een mythe.

Het is weinig kunstenaars gegeven om al tijdens het leven door vriend én vijand te worden benoemd tot de grootste kunstenaar aller tijden. Michelangelo viel die eer te beurt. Nog minder kunstenaars zouden daardoor niet naast hun schoenen gaan lopen. Michelangelo bleef zich richten op datgene waar zijn passie lag: de kunst én het geloof. Voor hem geen poespas. Hij stierf in een schamel huisje met amper bezittingen om zich heen. Een beter scenario voor de geboorte van een legende is haast niet denkbaar.

Forcellino heeft dit alles prachtig verwoord in deze biografie. Voor een ieder die geïnteresseerd is in Michelangelo, maar ook in de boeiende tijdsperiode waarin hij leefde, is dit een boek dat je gelezen moet hebben. Misschien zelfs twee keer, want er worden zodanig veel Italiaanse personages opgevoerd dat je door de bomen soms het bos niet meer ziet. Maar dat is dan ook de enige kanttekening die je kunt maken bij dit meesterwerk over een ware Meester.