Een zoektocht

Wennström is in 1966 geboren en opgegroeid in Holmsund, in Zweeds Lapland. Ze werkte als journalist en schreef samen met twee collega’s een aantal misdaadromans en jeugdboeken. Wennström gaat in haar roman Het land van de Samen op zoek naar de geschiedenis van haar familie. En laat dat nu een Samische familie zijn. Een mooie gelegenheid om meer over dit volk te weten te komen. En als het dan ook nog in een boeiend verhaal verpakt is, dan is dat mooi meegenomen.

Geschiedenis
Het land van de Samen verhaalt over verschillende generaties van een Samische familie. De ik-figuur uit de roman gaat in 2002 op zoek naar haar achtergrond. Ze gaat gebukt onder vele generaties zwijgen. Ze ervaart een groot schuldgevoel, maar heeft geen idee waar dit vandaan komt. Haar enige aanknopingspunt met het verleden is een paar geweven schoenbanden. Ze is een kind van haar verleden, maar is totaal onthecht van datzelfde verleden. Ze weet er niets vanaf, maar voelt het des te meer op haar gemoed drukken.

Ik bedacht dat alles heel anders zou zijn geweest als die mooie staalblauwe ogen van mijn moeder zouden ophouden zo transparant te zijn. Hoe zou het zijn wanneer ik haar blik zou kunnen beantwoorden en ik een gevoel van geborgenheid door me heen zou voelen gaan. Als ik zou kunnen zien wat er in haar omging, en naar haar pupillen zou kunnen luisteren. Naar hoe het zwart mij haar levensverhaal zou toefluisteren. Onopgesmukt, niet verdrongen, niet gereduceerd tot louter de kale feiten. Wie zou ik dan geweest zijn?

Afwisselend volgen we de ik-figuur in haar speurtocht naar het verleden en ontvouwt zich datzelfde verleden in de vorm van de gebeurtenissen in de familie vanaf 1861. Uiteindelijk komen deze twee tijdslijnen bij elkaar en krijgt de hoofdpersoon antwoorden op haar vragen. Of dat de gewenste antwoorden zijn laten we maar even in het midden.

Het is niet zozeer de speurtocht die Het land van de Samen tot een geslaagde roman maakt. Het fascinerende aan dit verhaal is de geschiedenis van een volk: de Samen. We krijgen als lezer een beeld van hoe een rijke eeuwenoude cultuur opgeslokt wordt door die van de nieuwe kolonisten van het grondgebied. Langzaam verlaten steeds meer Samen hun oude trekroutes om zich in keurige Zweedse huisjes te vestigen. En daarmee verdwijnt ook steeds meer van hun cultuur en hun identiteit. Maar hoezeer de Samen ook proberen te integreren in de nieuw ontstane machtsorde, ze blijven ‘anders’.

Aanpassing
Deze pijnlijke wrijving tussen oude gewoonten en nieuwe levensstijl maakt deze roman tot een tragische vertelling over aanpassing, overheersing en ontheemding. Opeens kom je niet alleen meer te weten over de Samen, maar besef je ook hoe o.a. de Indianen en Koerden zich gevoeld moeten hebben. Volkeren die zich eeuwenlang hebben gekoesterd in hun tradities en gewoonten. En plotseling moeten ze de nieuwe waarden van opdringerige kolonisten aanvaarden. Hun gebieden worden opgesplitst in staten of landen en men moet aan nieuwe wetten en religies voldoen. Een fascinerend, maar ook droevig proces.

Dat dergelijke wijzigingen hun invloed generaties later nog laten gelden, wordt in deze roman blootgelegd. En afgezien van een mooi familierelaas is, het juist deze invloed die het verhaal zo intrigerend maakt.  Om meer te weten te komen over specifiek de Samen of meer in het algemeen over het botsen van culturen is Het land van de Samen een uitstekend boek. Maar ook als je gewoon op zoek bent naar een goed geschreven verhaal over zes generaties vrouwen die kampen met hun verleden, is dit zeker aan te raden proza. Want hoe anders de Samen ook in eerste instantie lijken te zijn, we zullen allemaal wat van onszelf en onze wereld in deze geschiedenis herkennen.