In de klauwen van de liefde
.
Naderhand zou ieder van hen het zich anders herinneren. Maar hoe lang ze ook leefden, nooit zou ze vervagen: de herinnering aan dat begenadigde ogenblik. Aan licht dat de aluminium trap af huppelde en een witte schittering neerwierp als een schaduw, aan een briesje dat zichzelf had afgekoeld boven de plassen die de rivierbedding bespikkelden. Aan de wachtende Chris, een eiland van rust op dat drukke perron.
~
Kathakali
Het boek is kunstig opgebouwd rondom de negen emoties uit de kathakali, Kerala’s traditionele theater. Van liefde naar sereniteit, alle ‘negen gezichten van het hart’ worden getoond in de trekken van Radha, Shyam en Koman. Niet op die van Chris. Hij is in wezen niet meer dan de katalysator, de druppel die de emmer deed overlopen en de maalstroom van gevoelens aan de oppervlakte bracht.
Chris veroorzaakt opschudding in het hart en het hoofd van Koman, doordat hij hem in de interviews confronteert met de keuzes die hij in zijn leven gemaakt heeft. Trouw aan de traditie van de kathakali begint Koman bij de voorgeschiedenis, de turbulente liefdesgeschiedenis tussen zijn moslimmoeder en hindoevader, om langzaam uit te komen bij zijn eigen beslissing om zich te wijden aan de kunst ten koste van aardse liefde.
Chris veroorzaakt ook onrust in het huwelijk van Radha en Shyam, dat al niet stevig was. Radha minacht haar echtgenoot, die steeds nieuwe fratsen verzint om de toeristen te paaien.
“Wat doet die olifant hier?” vraagt Radha dreigend.
“Niets bijzonders.” Ik probeer mijn toon luchtig te houden.
“Waarom is hij dan hier?”
Ik haal mijn schouders op. “Dit is Kerala. Hoe kan dit Kerala zijn als we geen olifant hebben? (…) Mijn gasten krijgen van heel dichtbij een olifant te zien en kunnen hem misschien zelfs een handje bananen voeren. Dat draagt allemaal bij aan de sfeer.”
“Maar het is verdomme zo’n cliché. Kerala en olifanten…”
De verhalen en figuren uit de grote epossen Mahabharata en Ramayana, die in de kathakali worden uitgebeeld, verweeft Nair door beide verhalen. Ze tracht de alledaagse gebeurtenissen van Koman, Radha en Shyam te verbinden met de menselijke worsteling tussen liefde en soevereiniteit. Dit lukt helaas maar ten dele en de kathakali blijft beperkt tot een verduidelijking van haar verhaal in plaats van een verheffing.
De stem van Shyam
Iedereen komt aan het woord, want Anita Nair heeft ervoor gekozen alle personages te laten spreken. Op de onbenullige Chris na, is het Nair gelukt om ze allemaal een eigen stem te geven. Radha is een ongelukkige, geknakte jonge vrouw, die in haar verliefdheid op Chris iets terugvindt van haar vroegere zelfwaarde. Koman heeft zijn leven gewijd aan de kathakali en beziet de wereld met de levenservaring van de eeuwenoude hindoeverhalen. Nu beseft hij pas wat hij heeft opgegeven toen hij de liefde de rug toekeerde.
Shyams stem laat het meesterschap van Nair zien. Met Shyam heeft ze een geloofwaardige man gecreëerd met het hart van een dichter en het uiterlijk van een glad, opgeblazen zakenmannetje. Shyam is de grote onbekende. Niemand ziet hoe hij lijdt onder zijn liefde voor Radha of de minachting die zij en Koman voor hem koesteren. Het is jammer dat zijn rol in het verhaal zo beperkt blijft, en dat de platte verhouding van Chris en Radha zoveel aandacht krijgt.
Het boek mag dan Minnares heten, en Radha is weliswaar de overspelige geliefde van Chris, toch is juist hun verhouding de enige in het boek waarin liefde geen rol speelt. Chris is een plat personage, gecreëerd om Nairs verhaal mogelijk te maken en de verhouding tussen Chris en Radha brengt de relaties tussen Radha, Shyam en Koman scherp in beeld. Deze drie, hun gedachten en gevoelens vullen het boek en laten varianten zien van het antwoord op de vraag of de liefde dient of gediend wordt.
