Identiteit zonder individualisme

niet alleen een boeiend verhaal over twee jonge kinderen die samen opgroeien in het Pakistan van de jaren negentig, maar toont ook weergaloos het spanningsveld tussen de progressieve en conservatieve krachten die het land in hun greep houden.

Het verhaal speelt zich af in de jaren negentig, een belangrijke tijd in de geschiedenis van Pakistan, tussen twee periodes waarin het leger het voor het zeggen heeft. Benazir Bhutto wordt gekozen tot leider en een progressieve laag, die in Sethi’s boek vooral bestaat uit vrouwelijke intellectuelen, vecht voor meer vrijheden en openheid. Dit terwijl de conservatieve laag vasthoudt aan de tradities die het land en diens bewoners al eeuwen hun identiteit geeft. Een maulvi (geestelijke) verwoordt de spanning in een prachtige scene:

Men had become womanly and women had turned into men, wearing men’s clothing and using mens language and leaving their homes at night to drive cars in the streets. A woman was now running the country, a Muslim country, and making the kind of mess she ought to have made inside her kitchen.

Spanning

Amitabh

De kern van het verhaal dat Sethi vertelt kan in feite heel kort worden samengevat: Zaki en Samar Api – neef en nicht – groeien in die turbulente periode samen op in het huis van hun conservatieve grootmoeder. Samar Api is een puber die droomt van een prins op een wit paard, waarbij de Bollywoodster Amitabh Bachchan als haar ideaal geldt. Ze stelt alles in het werk om ‘haar’ Amitabh te vinden, waarbij ze meer vrijheid neemt dan de traditie toestaat. Zaki is de centrale figuur die terugblikt op hun jeugd en die alle gebeurtenissen op een bijna onderkoelde manier registreert.

Dat klinkt als een doorsnee familiekroniek, maar dat is het allesbehalve. Want het verhaal wordt ingekleurd door alle details, de familieverwikkelingen en de droge, bijna journalistieke verstelstijl van de auteur.

Tegenstellingen 
Door de ogen van Zaki zien we de conflicten tussen zijn progressieve moeder en terughoudende oma, en leven we mee met de pogingen van Samar Api om de man van haar dromen te ontmoeten. Ze overtreedt daarmee de grenzen van wat in de ogen van familietradities betamelijk is, en wordt uiteindelijk teruggestuurd naar haar familie op het platteland. Vanaf dat moment gaat Zaki een actievere rol spelen, en treedt hij toe tot een prestigieuze school, waar machtsstructuren en corruptie een belangrijke rol spelen.

Pakistaanse bruid

Al die tijd sijpelen de invloeden van de islam en cultuur door in het verhaal. Identiteit is geen individualistisch gegeven, zo lijkt Sethi te willen zeggen, maar een optelsom van wat hoort en wat moet. Verzet daartegen is niet verboden, maar creëert tegenstellingen die op alle niveaus onrust veroorzaken. Het lijkt of de conservatieve krachten de overhand krijgen, al worden niet alle vrijheden de kop ingedrukt. Zaki gaat studeren in Amerika en Samar Api vindt haar Amitabh en krijgt haar gedroomde – traditionele – bruiloft. Zaki keert terug om haar te zien trouwen.

‘You love him?’
She thought about it. She watched the words form on the ceiling, then watched them form in her hands. She spread out her fingers on her knees as if to make sure there were ten. ‘He loves me,’ she said, ‘and I’m happy.’
I said, ‘Good. As long as you are happy.’
‘I am,’ she said.
‘Good.’
It was over, and we were quiet.

De trefzekere dialogen van Sethi, en de prachtige verweving van persoonlijke en nationale thema’s maken van The wishmaker een bijzonder boek, en een uitstekend debuut. In oktober 2009 verscheen de Nederlandse vertaling bij uitgeverij Anthos: De wensmaker, vertaald door Johannes Jonker.