Literair oerwerk

Uitgeverij Podium en het Nederlands Bijbelgenootschap hebben voor De karavaan tien Nederlandse en Vlaamse schrijvers gevraagd een variant te schrijven op tien Bijbelverhalen. Robert Vuijsje stort zich bijvoorbeeld op ‘Daniël in de leeuwenkuil’ en Abdelkader Benali presenteert een variant op ‘Op de vlucht voor Herodes’. En zo trekken nog acht schrijvers door evenzoveel Bijbelverhalen.

Bijbelverhalen
In de bundel worden de tien interpretaties van de oorspronkelijke Bijbelverhalen voorafgegaan door het verhaal zoals dat te lezen valt in de nieuwe Bijbelvertaling. Een opzet die voor de minder Bijbelvaste lezer een mooi houvast biedt voor de daarop volgende proza van de hedendaagse schrijvers. Door het oude met het nieuwe verhaal te combineren, zijn meteen de overeenkomsten en verschillen tussen beide versies te achterhalen. Het geeft ook direct een goed beeld van de wijze waarop de schrijver of schrijfster het Bijbelverhaal interpreteert.

Veelal worden de oude Bijbelvertellingen vertaald naar een hedendaagse setting. Zo belandt de blinde Bartimeüs in de versie van Erik Idema als blinde bedelaar Timo in Amsterdam. En de Maria en Marta uit het heilige boek zien we bij Aaf Brandt Corstius terug als Marit en de ik-persoon in New York. Maar soms wordt het Bijbelverhaal ook één op één vertaald in moderner taalgebruik. Zoals Désanne van Brederode dat met het verhaal van Jona doet.

Persoonlijker
Wat echter alle moderne versies gemeen hebben, is hun aandacht voor de persoonlijke kant van het verhaal. Waar de Bijbelversies voornamelijk ingaan op de gebeurtenissen, leggen de hedendaagse schrijvers meer nadruk op de persoonlijke impact. Je krijgt inzicht in de belevingswereld van de betrokken personen. Ook bij het verhaal dat het dichtst bij het origineel blijft (Jona), wordt sterk ingegaan op de visie van Jona zelf. De nieuwe interpretaties zijn daardoor zo veel persoonlijker dan de oorspronkelijke teksten.

Neem bijvoorbeeld de variant op ‘Jobs beproeving [ Job 1–2]’ door Christophe Vekeman. Hier geen rechtlijnige confrontatie tussen intrigant Satan en Job, maar een subtieler spel tussen hoofdpersonage en levensverzekeringenverkoper Nathaniel Lego. En dit keer ook niet de rotsvaste overtuiging van Godslievende Job, maar de wankele standvastigheid van een twijfelende optimist. De moderne versies zijn gewoon net iets subtieler dan het Heilige schrift.

Wat De karavaan in ieder geval goed illustreert, is het feit dat de mensheid in de loop der eeuwen beter en persoonlijk is gaan schrijven. Ook in de nieuwe Bijbelvertaling blijft de oorspronkelijke tekst namelijk ronduit vervelend lezen. Korte, schijnbaar onsamenhangende zinnen verhalen over vreemde besluiten, bizarre handelingen en onvermoede overwegingen. De huidige versies bevatten meer coherentie en logica. Daden van wraak en vergelding worden beter onderbouwd en uitgewerkt. Dit wordt voornamelijk door de – al genoemde – persoonlijke invalshoek verkregen. De lezer krijgt veel meer informatie over het hoe en waarom van de daden van de personages.

Zelf nadenken
De karavaan is een verfrissend boekwerk gebaseerd op oeroude verhalen. De nieuwe invalshoek en persoonlijke benadering werpt een nieuw licht op verhalen die we al zo goed kennen in hun oorspronkelijke vorm. Door deze nieuwe kijk wordt de lezer weer geconfronteerd met de bedoelingen achter de vertellingen. Hierdoor gaat die lezer ook zelf weer aan de slag met het verhaal, om er zijn of haar eigen visie op te projecteren. Al dan niet geholpen door de nieuwe variant.

Doordat je zelf weer eens gaat nadenken over de in de bundel opgenomen vertellingen is De karavaan een uitermate geslaagd boek geworden. Niet in de laatste plaats geholpen door de tien goed geschreven vertolkingen van gewaardeerde hedendaagse schrijvers. De verschillende schrijvers zorgen ook nog eens voor een verrassende afwisseling in verhaalstijlen. De karavaan is wellicht niet van Bijbelse proporties, het lezen ervan zal de lezer toch zeker enkele avondjes verlichten.