Film / Films

Iedereen wil er heen, niemand wil er zijn

recensie: Maybe Sweden

Maybe Sweden is een filmproject gesteund door de VPRO, het Rotterdamse Fonds voor de Film en het Amsterdams Fonds voor de Kunst waarin de samenwerking tussen filmmaker Margien Rogaar en acteursgroep Wunderbaum centraal staat. De hoogdravende taal van de filmmakers deed in eerste instantie het ergste vrezen: “het voldane Westen intens zoekend naar zingeving en noodzakelijkheid … het onvermogen van de westerse mens om zich in te leven in de pijn van op drift geraakte bevolkingsgroepen.” Help! Een film met een Boodschap, en wel met grote chocoladeletter B. Maar dat valt alleszins mee.

~

In een landhuis in het zuidelijkste punt van Fort Europa hebben vijf jonge mensen zich teruggetrokken om zich te storten op hun grote passie: de literatuur. Luierend op een bank of lezend naast het zwembad van een luxe landhuis als metafoor voor de westerse idylle. De rust wordt echter verstoord wanneer ze bezoek krijgen van gestrande Afrikaanse bootvluchtelingen. Het buitenverblijf verandert in een hulppost, maar er is hier geen schaamteloos misbruik van armlastige derdewereldburgers zoals in Laurent Cantets Vers le sud (2005); Maybe Sweden is een aanzienlijk stuk braver, wat de spanning niet ten goede komt.

Hemeltergende ironie

De westerlingen met hun onderhuidse ontevredenheid en spanningen enerzijds en de Afrikanen die zo snel mogelijk door willen reizen naar andere delen van het rijke westen versterken het iedereen-wil-er-heen-niemand-wil-er-zijngevoel dat het hedendaagse Europa typeert. Schrijnend is ook de hemeltergende ironie van de Afrikaanse vluchtelingen die in een grijs verleden schoppend en schreeuwend uit hun moederland weggerukt werden om in de rijkemans plantages te werken en die nu zelf kiezen op krakkemikkige vlotten in open zee hun levens op het spel te zetten om het rijke westen te bereiken.

Maybe Sweden pretendeert op absurdistische en eenvoudige wijze de confrontatie tussen de Europeaan en de Afrikaanse vluchteling te tonen, een film die de paradox van de multiculturele samenleving in welvarend Europa tracht uit te beelden, maar deze missie is maar ten dele geslaagd. Bij vlagen wordt er sterk geacteerd, maar even zo vaak zijn de dialogen matig. De bootvluchtelingen zien er iets te monter uit – met name Brooklyn lijkt eerder aangespoeld vanuit een hippe club in Amsterdam dan vanuit de hongerige Westkust van Afrika.

~

De duidelijk aanwezige seksuele spanning tussen de charmante Rene (Wine Dierickx) en de knappe vluchteling Brooklyn (Theophilus Felix Mensah) is mooi en subtiel, maar schreeuwt om uitdieping, terwijl daarentegen de groeiende afhankelijke relatie tussen de onzekere Mira (Maartje Remmers) en de moeder van Brooklyn, Mamaesi (Elizabeth Asiedu) doorschiet naar het geforceerde. Mannetjesmaker Frederik (Matijs Jansen) voldoet voor honderd procent aan het beeld van de Nederlander die grof in de mond en recht door zee is, zozeer dat grove opmerkingen zoals tegen de verlegen Werner (Walter Bart) en zijn prille liefde (“Hebben jullie al geneukt?”) hem angstig dichtbij het clichémannetje brengen.

Spontaniteit

De totstandkoming van het verhaal is gebaseerd op de werkwijze zoals acteursgroep Wunderbaum die voor haar stukken altijd hanteert: al brainstormend leveren gesprekken en improvisaties een scenario op en alle medewerkers – van acteurs tot cameracrew en art direction – zijn in het creatieve proces betrokken. Deze spontane aanpak doet denken aan de grote successen van regisseur Mike Leigh (zoals Secrets and Lies (1996) en Naked (1993)) en het heeft hier, onder leiding van Margien Rogaar, ook een onderhoudend en bij vlagen vermakelijk debuut opgeleverd met lichtpunten te over: wat te denken van de Vlaamse actrice Wine Dierickx, die als de verveelde, sensuele René een geweldige rol neerzet.

Maybe Sweden heeft een schitterende locatie en ook het nabijgelegen, sinistere vrachtwagenpark roept het in transit gevoel treffend op. Het verhaal is sterk, het thema boeiend, maar de uitwerking is niet altijd overtuigend en uiteindelijk lijkt dit nogal statische filmdrama iets te veel op een verfilmd toneelstuk. Maar een nobel falen is het zeker.