Film / Achtergrond
special: Een interview met Adri Schrover

Tussen sprookje en archief

.

Adri Schrover
Adri Schrover

In Het zwijgen draait het om een moordlied dat in het begin van de twintigste eeuw in Drenthe werd gezongen. Dit soort moordliederen werden toen, bij gebrek aan kranten, televisie en radio, van deur tot deur voor een cent voorgezongen. Zo bleef men op de hoogte van de nieuwste misdaden op de Drentse veengronden. Het moordlied uit de film bezingt een onopgeloste drievoudige moord in Koekange. In 1909 werd daar op de heide veehandelaar Bakker, zijn huishoudster en een schaapherder vermoord.

Originele tekst

De muziek speelt een belangrijke rol in Het zwijgen en is speciaal voor de film gecomponeerd. “Het moordlied waar onze film over gaat is een bestaand lied. Het originele liedblad ligt ook echt in het Meertens Instituut. We hebben de originele tekst van het lied gebruikt, alleen het laatste stuk hebben we zelf bedacht. De moordliederen werden vroeger op hele eenvoudige wijsjes gezongen, altijd-is-kortjakje-ziek-melodietjes. Dat werkt natuurlijk niet in een film waar het lied zo’n belangrijke plek inneemt. Daarom hebben we Ferry Heine van de band de Kift gevraagd om de muziek voor het moordlied te componeren.”

Archiefbeelden

Schrover werkte al eerder succesvol samen met De Kift. In 2003 maakte Schrover, toen nog in de hoedanigheid van cameraman, samen met André van der Hout de speelfilm De Arm van Jezus. De Kift was toen verantwoordelijk voor de filmmuziek en de bandleden speelden bovendien bijna alle rollen in de film. De arm van Jezus trok indertijd de aandacht door de grote rol van de muziek, maar ook door het opmerkelijke gebruik van archiefmateriaal, onder meer van de kolenindustrie en het vooroorlogse Rotterdam. “In De arm van Jezus werd een groot deel van het verhaal verteld door middel van archiefbeelden. In Het zwijgen hebben we ook archiefmateriaal gebruikt, maar veel minder. Deze keer hebben we het oude filmmateriaal vooral gebruikt om een sfeer neer te zetten en het spel met de tijd te versterken. De film speelt in het heden, maar gaat over het verleden. Archiefbeelden kunnen dan heel goed werken om de tijd tastbaar en voelbaar te maken. Daarnaast geeft dit soort beelden een documentair karakter. We laten bijvoorbeeld archiefbeelden van een begrafenis zien, die zeggen: ‘kijk maar daar is de kist, hij is dood, het is echt gebeurd'”.

Moord en Mythe

Scène uit Het zwijgen
Scène uit Het zwijgen

Het is ook allemaal echt gebeurd. De moord op veehandelaar Bakker, de vrouw en de herdersjongen. De moordenaar sneed hun kelen door en verdween. Maar wie was het? “Die puzzel is voor ons zeker niet het belangrijkste element. Het magische, het mysterieuze in de film; dat is waar het wat ons betreft om gaat. De wie-vraag zit er onder. De mythische elementen zijn er eigenlijk langzaam ingeslopen. Het is niet zo dat we vanaf het begin van plan waren een film te maken met mythische en sprookjesachtige elementen. Zo is de veerman er eigenlijk toevallig ingekomen. We deden mee met De Oversteek, een project van de VPRO en het Fonds voor de Film, waarin jonge filmmakers de kans krijgen een film te maken. Door De Oversteek kwamen we op de veerman, die met zijn pont heen en weer vaart tussen de twee oevers van een kanaal met aan de ene kant het dorp en aan de andere kant het kerkhof. Natuurlijk zit daar een verwijzing in naar de Griekse mythologie, maar die is er dus en passant in gekomen. Hiernaast zijn er al de sprookjes uit je jeugd, die toch ergens blijven hangen en die je kunt gebruiken voor een film. Ik geloof dat ik wel het meest van de sprookjes ben. André komt altijd met de archiefbeelden; de mythische, sprookjesachtige elementen zijn meer mijn inbreng.”

Samenwerking

Adri Schrover ontmoette André van der Hout jaren geleden bij Noorderlicht, het televisieprogramma over wetenschap van de VPRO. Het klikte meteen. Samen maakten ze verschillende films, zowel documentaires als speelfilms. Het zwijgen is de eerste film die ze helemaal samen hebben gemaakt. “André had jaren geleden een plan geschreven voor een documentaire over Drentse moordliederen. Maar tijdens de research stuitte hij op problemen. Er waren bijna geen mensen die de moordliederen nog kenden, het was simpelweg te lang geleden. Het plan verdween in de kast en pas jaren later hebben we het weer te voorschijn gehaald. Vanaf dat punt hebben we het hele script met z’n tweeën geschreven. Deels in Drenthe, waar we een paar weken een huisje hebben gehuurd. Het was er nogal Spartaans, een beetje zoals het huisje in de film, maar het werkte erg goed.”

De samenwerking tussen André van der Hout en Adri Schrover gaat überhaupt heel goed. “Als we ergens andere ideeën over hebben, voelt de uiteindelijke oplossing nooit als een compromis. Het wordt altijd beter. Daarnaast zijn we allebei op zoek naar dezelfde dingen. We willen een verhaal vertellen waar mensen echt helemaal in worden meegenomen. Een verhaal dat in het hoofd van de kijker gaat zitten. Zodat mensen in een soort droomtoestand in de bioscoop zitten.”

Het regisseren smaakt naar meer. En ook de samenwerking tussen Van der Hout en Schrover zal in de toekomst worden voortgezet. “We zijn nu bezig met een korte speelfilm, Het Zaad van Dennenbomen. Verder zeg ik er nog niets over.” Maar Schrover wil ook als cameraman blijven werken en andere projecten doen. “De regie is ontzettend leuk, maar nu ik zelf heb meegemaakt hoeveel er bij komt kijken, heb ik wel heel veel respect gekregen voor regisseurs. Aan de andere kant is het natuurlijk fantastisch om een film te regisseren. Je bedenkt alles zelf, die film is jouw droom. En als die droom wordt gerealiseerd dan voelt dat als een enorm privilege.”

Zie ook de recensie van Het zwijgen